Τρίτη 31 Μαρτίου 2015

ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ "ΤΡΙΑΝΟΝ": ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΡΙΤΗ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΛΕΩΝΙΔΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ


Από τις 26 Μαρτίου πραγματοποιείται στον κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ, ένα τιμητικό αφιέρωμα στον ιδιοκτήτη του Λεωνίδα Παπαγεωργίου, ο οποίος έφυγε πρόωρα από τη ζωή, πριν από ένα χρόνο. 
Σήμερα, Τρίτη 31 Μαρτίου 2015, στις 8 το βράδυ: 
Θυμόμαστε τον Λεωνίδα «Μουσικές Τρίτες στο ΤΡΙΑΝΟΝ». 
Άνθρωποι της μουσικής που συνεργάστηκαν με τον Λεωνίδα Παπαγεωργίου για την υλοποίηση, επί μια σχεδόν δεκαετία, του προγράμματος «Μουσικές Τρίτες στο ΤΡΙΑΝΟΝ» - που συνδιοργάνωναν η Ορχήστρα των Χρωμάτων και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου – οργανώνουν μια βραδιά μνήμης και αναμνήσεων, ακριβώς στη συμπλήρωση ενός χρόνου απουσίας του Λεωνίδα, που υπήρξε σπουδαίος συνεργάτης και ευγενικός οικοδεσπότης. Μια ξεχωριστή μουσική βραδιά, η οποία σχεδιάστηκε με την πρωτοβουλία και τη συμμετοχή καλλιτεχνών που συμμετείχαν στις «Μουσικές Τρίτες στο Τριανόν».
Στην πραγματοποίησή της θα συμβάλλουν οι (με αλφαβητική σειρά): Ντιάνα Βρανούση, Σαβίνα Γιαννάτου, Βιβή Γκέκα, Χρήστος Ζερμπίνος, Ιουλίτα Ηλιοπούλου Ειρήνη Καράγιαννη, Γιώργος Κουρουπός, Μίλτος Λογιάδης, Γιώργος Β. Μονεμβασίτης Ντόρα Μπακοπούλου, Δάφνη Πανουργιά.
Θα ακολουθήσει η προβολή της ταινίας Αμέρικα, Αμέρικα (AMERICA, AMERICA) σκηνοθεσία Elia Kazan και μουσική Μάνου Χατζιδάκι. 

ΑΧΑΪΑ CLAUSS ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟ / Η Πατρινή Οινο-ποιία και η εκ Πατρών ηθο-ποιία

Μ’ αὐτὰ καὶ μ’ αὐτὰ φτάνουμε στὸ σήμερα. Σήμερα ὅλα ἔχουν, φυσικά, ἀλλάξει: τὰ πρόσωπα, οἱ σχέσεις, οἱ ἀξίες, οἱ τρόποι, τὰ ἤθη… Κι ὅμως, μιὰ ἀνεξήγητη μυστικὴ συνάφεια κρατᾶ ἀκόμα συνδεδεμένη τὴν πατρινὴ Οἰνο-ποιία μὲ τὴν ἐκ Πατρῶν ἠθο-ποιία. Μήπως ἐπειδὴ τὸ δεύτερο συνθετικὸ ἀμφοτέρων ἀφορᾶ στὴν ποίηση; Μήπως ἐπειδὴ τὸ εὖ ζῆν -ἀναγκαία καὶ ἱκανὴ συνθήκη τοῦ ζῆν- προϋποθέτει λίγο κρασὶ καὶ λίγο θέατρο; Ἄλλ’ ἄς ἀφήσουμε τὶς ἀπορίες αἰωρούμενες κι ἄς καταστοῦμε σαφεῖς: 
Ὅταν, ἕνα αὐγουστιάτικο πρωὶ τοῦ 2007, ὁ ἀπὸ Προέδρων τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας κ. Κωστῆς Στεφανόπουλος θέλησε νὰ ξεναγήσει μία ὁμάδα παλαιῶν Θεσσαλονικέων φίλων καὶ συνεργατῶν του στὴν ΑΧΑΪΑ CLAUSS, ἡ Διοίκηση τῆς Οἰνοποιίας ἑτοίμασε ἕνα πρόγραμμα ξεναγήσεως εἰδικὰ γιὰ τὴν περίσταση. Μέρος αὐτοῦ τοῦ προγράμματος ἀποτελοῦσε καὶ ἡ δραματοποιημένη ἀφήγηση τῆς ἱστορίας τοῦ χώρου, διανθισμένη ἀπὸ μουσικὴ καὶ τραγούδια ἐποχῆς. 
Ζητήσαμε τότε ἀπὸ τὸν ρέκτη καὶ πολυτάλαντο φίλο Παναγιώτη Ἀνδριόπουλο – ἱδρυτῆ καὶ πρωτεργάτη τοῦ καλλιτεχνικοῦ συνόλου «Πολύτροπον» - νὰ μᾶς συστήσει δύο καλλιτέχνιδες ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ἀρθοῦν στὸ ὕψος τῆς περιστάσεως. Καὶ ὁ καλός μας φίλος μᾶς πρότεινε τὴ Ρωσίδα πιανίστα Λουντμίλα Ἰβάνοβα -ἀπὸ τὴν ὁμάδα τῶν Ρώσων μουσικῶν ποὺ συγκροτοῦσαν τὴν Ὀρχήστρα Κλασσικῆς Μουσικῆς τοῦ Δήμου Πατρέων- καὶ τὴν νεαρὴ Λίλα Μπακλέση, ποὺ τότε ἔκανε τὰ πρῶτα της βήματα στὸ χῶρο τοῦ θεάτρου. Ἡ ἐκδήλωση ἐξελίχθηκε ὄμορφα, οἱ δύο νεαρὲς καλλιτέχνιδες ἀπέδωσαν ἐξαιρετικὰ τὶς μελωδίες, καὶ ἡ ζωὴ συνεχίστηκε… 
Ἀργότερα, ὅταν στὶς 27 Σεπτεμβρίου 2011 ἔγινε, στὸ πατάρι τοῦ βιβλιοπωλείου ΙΑΝΟΣ, στὸ κέντρο της Ἀθήνας, ἡ παρουσίαση τοῦ βιβλίου «Η ΟΙΝΟΠΟΙΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ “ΑΧΑΪΑ” ΚΑΙ ΤΑ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΑ ΒΑΡΕΛΙΑ ΤΗΣ» τῆς κ. Ροδούλας Σταθάκη, πάλι ἐπιστρατεύθηκαν καλλιτέχνες γιὰ νὰ συμπράξουν στὸ ἐγχείρημα. 
Ὅπως μᾶς ἐνημέρωνε χαρακτηριστικὰ τὸ σχετικὸ δελτίο τύπου « Ὅσοι τὸ βράδι» ἐκείνης «τῆς Τρίτης θέλησαν νὰ φτάσουν στὴν ὁδὸ Σταδίου, στὸ βιβλιοπωλεῖο ΙΑΝΟΣ, εἶδαν… τοὺς ἠθοποιοὺς Δημήτρη Γεωργαλᾶ, Μαργαρίτα Βαρλάμου καὶ Ἔφφη Ἀλεξάνδρου, τὴ σοπράνο Δάφνη Πανουργιᾶ καὶ τὸν πιανίστα Τάσο Σπηλιωτόπουλο, νὰ ἀποκαλύπτουν τὶς παραμέτρους ἑνός παράδοξου εἰδυλλίου ποὺ πλέχτηκε ἀνάμεσα στὸν Βαυαρὸ Gustav Clauss καὶ τὴν «Ἑλληνίδα» Ἀχαΐα, στὰ μέσα τοῦ 19ου αἰώνα. Ἑνὸς εἰδυλλίου ποὺ κατοχυρώθηκε στὴν κοινὴ συνείδηση ὡς ΑΧΑΪΑ CLAUSS»… 
Πρέπει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ συμμετοχὴ τῶν καλλιτεχνῶν αὐτῶν ἦταν «φιλική», ὄχι μόνο γιατὶ ὑπῆρξε ἀφιλοκερδής, ἀλλὰ κυρίως γιατὶ οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ εἶναι φίλοι τῆς Οἰνοποιίας, εἴτε ὡς Πατρινοὶ -οἱ Δημήτρης Γεωργαλᾶς, Ἔφφη Ἀλεξάνδρου, καὶ Τάσος Σπηλιωτόπουλος- εἴτε ὡς ἐκτιμῶντες τὴν ἰδιοπροσωπία τῆς ΑΧΑΪΑ CLAUSS. Φιλική, ἐπίσης, ἦταν καὶ ἡ πρόθεση τῶν κ.κ. Ἀλέξανδρου Ἀντωνόπουλου καὶ Ἀλέξη Κωστάλα, οἱ ὁποίοι θὰ συμμετεῖχαν –καὶ αὐτοὶ ἀφιλοκερδῶς- στὴν παρουσίαση, ἀλλὰ δὲν τοὺς τὸ ἐπέτρεπε τὸ βαρὺ πρόγραμμα τῶν ὑποχρεώσεών τους. 
Τῶν πραγμάτων οὕτως ἐχόντων, ἡ ΑΧΑΪΑ CLAUSS μπορεῖ, σήμερα, νὰ αἰσθάνεται χαρὰ -ἴσως καὶ μιὰ κρυφὴ περηφάνεια- ἀφοῦ κατὰ τὴν τρέχουσα θεατρικὴ περίοδο, ὁ μὲν Ἀλέξανδρος Ἀντωνόπουλος -γιὰ τὸν ὁποῖο θὰ γίνει εἰδικὴ ἀναφορὰ στὴν ἑπόμενη ἀνάρτησή μας-πρωταγωνιστεῖ στὴν παράσταση ΜΑΝΤΕΨΕ ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙ ΑΠΟΨΕ, τοῦ Ρομπὲρ Τομά, ποὺ ἀνεβαίνει στὸ θέατρο «Κάτια Δανδουλάκη», σὲ διασκευὴ καὶ σκηνοθεσία τῶν Θανάση Παπαθανασίου καὶ Μιχάλη Ρέππα, οἱ δὲ Δημήτρης Γεωργαλᾶς καὶ Λίλα Μπακλέση συναντῶνται γιὰ πρώτη φορὰ ἐπὶ τῆς σκηνῆς τοῦ θεάτρου ΑΠΟΘΗΚΗ, στὴν καλλιτεχνικὴ γειτονιὰ τῆς συνοικίας «Ψυρρῆ» τῶν Ἀθηνῶν, στὴν παράσταση ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ, τοῦ Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, σὲ σκηνοθεσία τοῦ Γιάννη Κακλέα. 
Πέρα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ ἔργο ἐντάσσεται στὰ ἀριστουργήματα τῆς παγκόσμιας λογοτεχνικῆς δημιουργίας, γι’ αὐτὸ καὶ ἀναμετρήθηκαν μαζί του οἱ μεγαλύτεροι Ἕλληνες καλλιτέχνες -ἀναφέρουμε ἐνδεικτικὰ τὸν Μάνο Χατζιδάκι, ποὺ ἔχει μελοποιήσει μοναδικὰ τὰ τραγούδια ποὺ συνοδεὐουν τὸ κείμενο- ἡ συγκυρία τὸ ἔφερε ἔτσι καί, μεταξὺ τῶν θιάσων ποὺ ἔχουν στὸ παρελθὸν ἀνεβάσει τὸν ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΓΑΜΟ, ἦταν καὶ αὐτὸς τῶν Ἀλέξη Μινωτῆ- Κατίνας Παξινοῦ, μὲ τὴν μεγάλη Κυρία στὸν πρωταγωνιστικὸ ρόλο τῆς Μάνας! Καὶ νὰ πού, κατὰ τὴ φετεινὴ σαιζόν, οἱ σύγχρονοι ἠθοποιοὶ – Φίλοι μας παίζουν τὸ ἴδιο ἔργο μὲ τοὺς προαπελθόντες πρώτους ἠθοποιοὺς-Φίλους μας. Παιχνίδια τῆς μοίρας… 
Ὡστόσο, ὅπως εἶναι φυσικό, ἡ σύγχρονη παράσταση εἶναι, θὰ μποροῦσε νὰ πεῖ κανείς, περισσότερο ἀφαιρετικὴ καὶ λιγότερο περιγραφική. Προσαρμοσμένη στὴν ἐποχὴ βάζει τὸν θεατῆ στὸ δράμα τῆς πλοκῆς μὲ τρόπο ὑπαινικτικὸ καὶ λιγόλογο, μὲ τὴ βοήθεια, μάλιστα, τῆς κίνησης, ποὺ ἔχει πολὺ μεγάλο ρόλο στὴν παράσταση, ἐκτεινόμενη σὲ ὅλο τὸ εὐρὺ φάσμα ποὺ ὁρίζεται ἀπὸ τὴν τρυφερότητα, τὴ βία καὶ τὸν θάνατο. Ἔξ οὗ καὶ ὁ Δημήτρης Γεωργαλᾶς, στὴν πρώτη αὐτὴ θεατρικὴ συνάντησή του μὲ τὴν συμπολίτισσα συνάδελφό του Λίλα Μπακλέση, τῆς ἀστράφτει – σύμφωνα μὲ τὴν πλοκὴ τοῦ ἔργου καὶ τὴ σκηνοθετικὴ ὁδηγία τοῦ Γιάννη Κακλέα- ἕνα μεγαλοπρεπὲς χαστούκι… 
Λοιπόν, ἡ ἀλληλοπεριχώρηση τῆς πατρινῆς Οἰνοποιίας καὶ θεάτρου, καλὰ κρατεῖ…

Δευτέρα 30 Μαρτίου 2015

ΑΦΑΙΡΕΣΙΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΣ / Mark Rothko


ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
"Τὸ μόνον σπουδαῖον πρᾶγμα εἶναι ὁ θάνατος• 
ὅλα τὰ λοιπὰ δὲν χρειάζεται νὰ λαμβάνει τις σοβαρῶς". 
(M. Rothko) 
Ὡς γνωστόν, ἡ προ-μοντέρνα ἀφηρημένη1 τέχνη ὑπὸ τὰς ποικίλας της μορφάς, διακρίνεται ὡς ἐκ τῆς φύσεώς της διὰ τὴν πνευματικότητα καὶ κατὰ ταῦτα συγγενεύει πρὸς τὴν βυζαντινήν, τὴν τέχνην "ὑψηλοῦ" (Μιχελῆς), χωρὶς τοῦτο νὰ σημαίνει ἀποκλειστικότητα, ὡς καταφαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ ἔργον τοῦ διαπρεποῦς Ἀμερικανοῦ Mark Rothko. 
Οὗτος ἐγεννήθη εἰς τὸ Daugavpils τῆς Λεττονίας. Ἐκεῖ ἔζων Ἑβραῖοι ὑπὸ τὸν διαρκῆ φόβον βιαιοπραγιῶν καὶ φρικτῆς καταπιέσεως καὶ ὁ δυνάμενος κατέφευγε εἰς τὴν Δύσιν. Ὅτε ἦτο 7 ἐτῶν ὁ πατήρ του μετώκησεν εἰς τὰς ΗΠΑ, ὅπου ἀπεβίωσε καὶ ἀπὸ 10 ἐτῶν ἔμεινε ἡμιορφανὸς εἰς μίαν χώραν ποὺ δὲν συνεπάθη.
Παῖς ὢν ἐπεσκέφθη ἰουδαϊκὰς σχολάς, ὅμως ἀργότερον δὲν ἐθεώρει ἑαυτὸν ὡς θρησκεύοντα Ἑβραῖον. Ἦτο γοητευμένος ὅπως οἱ Nietzsche καὶ Frazer ἀπὸ τὴν ἔννοιαν τοῦ μύθου ὡς μίαν ζῶσαν καὶ ἀρατσιοναλιστικὴν πραγματικότητα, ἐπὶ τῆς ὁποίας βασίζεται ἑκάστη θρησκεία, ἐκλαμβάνων αὐτὸν ὡς "δημιουργὸν μύθων", ἐνῶ τὰ ἔργα του ἀναφέρονται εἰς τὴν συνάντησιν μεταξὺ εἰκόνος καὶ θεατοῦ, τὴν ἐπικοινωνίαν, τὴν θέασιν. Ἦτο Μυστικός; Ἐνεθύμιζε τὸν Johannes v. Kreuz καὶ μνημόνευε τὸν Meister Eckhart.
Τὰ τελευταῖα του διῆλθεν δυστυχῶν. Ἤρχισε δὲ νὰ κερδίζει ἀπὸ τὸ ἔργον του -ὅπως καὶ ἄλλοι- πολὺ ἀργότερον -ἴσως καὶ μεταθανατίως!-, -τὸ ἄνω εἰκονιζόμενον εἶχε φθάσει εἰς τὰ 33 ἑκατομ. USD!-, ὅμως αὐτὸ δὲν τὸν ἐχαροποίει! Πρὸς τούτοις ἦτο βαρέως ἀσθενής, ἀποτυχῶν εἰς τὸν γάμον του καὶ θεωρῶν αὐτὸν περιθωριοποιημένον. Ἡ ταχεῖα ἄνοδος τῆς Pop Art τὸν ἐφρικίαζεν διότι τὴν ἐξελάμβανε ὡς ματαίαν, αὐθάδην, θαραλλέαν καὶ κυρίως -ὅπερ ἀπηχθάνετο- ὡς συνδεομένην μὲ τὸ ἐμπόριον, τὴν ἐπιπολαιότητα, τὴν αὐτοπροαίρεσιν καὶ τὸν ἐρασιτεχνισμόν. Τελικῶς τὸν κατέβαλε ἡ μακροχρόνιός του κατάθλιψις πλήρως, μὲ συνέπειαν νὰ αὐτοκτονήσει εἰς τὸ ἐργαστήριόν του.

Τὸ ἔργον του ἀποπνέει "ἠρεμίαν", "εἰρήνην" καὶ συχνάκις ἀποκαλυπτικότητα. Οἱ πλησιάζοντες αὐτὸ "τήκονται" καὶ "χάνονται" ἐκ τῆς λυτρώσεως καὶ ἑνώσεως μετὰ τοῦ ἑνός. Εἰς τὰς συνθέσεις του δημιουργεῖται καὶ ἡ ἐντύπωσις τῆς χρωματικῆς περιχωρήσεως καὶ ἐμβυθίσεως εἰς αὐτάς. Αἱ ἀντιθέσεις εἰς τὸ ἡμίφως ἐνισχύονται καὶ οἱ πίνακες φαίνονται νὰ πυρακτώνονται μορφολογικῶς, λόγῳ τῆς χρωματικῆς ἀλληλοεπιθέσεως.
Ὁ Rothko ἐθεώρει τὴν ζωγραφικὴν ὡς εἶδος φιλοσοφικοῦ στοχασμοῦ. Πραγματικῶς δὲ ἠσχολήθη ἐντατικῶς μὲ τὴν φιλοσοφίαν καὶ ψυχολογίαν. Ἀνεγίνωσκε τὸν Nietzsche, τὸν Freud καὶ πιθανῶς τὸν Jung, ἔπαιζε θέατρο καὶ ἀργότερον ἀπεφάσισε νὰ γίνει ζωγράφος. Ἡ εἰκονικὴ ζωγραφικὴ ἦτο δι’ αὐτὸν ἓν ἀδιέξοδον – δὲν ὑπῆρχέ τι τὸ ὁποῖον ἤθελε νὰ ἀπεικονίσει. Τὴν ἀφηρημένην ζωγραφικὴν τῆς Εὐρώπης ὡσαύτως ἔβλεπεν μὲ δυσπιστίαν, καθ’ ὅτι τὴν ἐθεώρει ψυχράν, ὀρθολογιστικὴν καὶ εἰς χειρίστην περίπτωσιν ὡς "ἄνευ σημασίας διακόσμησιν"!
Ὁ Rothko ρυθμολογικῶς ἐκινεῖτο ἐκ τοῦ σουρρεαλισμοῦ πρὸς τὴν ἀφαίρεσιν. Ἐχαρακτηρίζετο ὡς ὁπαδὸς τοῦ "ἀφηρημένου ἐξπρεσιονισμοῦ" καίτοι ἀπεχθάνετο τὸν ὅρον ἀφαίρεσις. Τὸν ἐνδιέφερεν οὐχὶ ἡ σχέσις μεταξὺ χρωμάτων καὶ μορφῶν, ἀλλὰ αἱ "ἀνθρώπιναι συγκινήσεις". Τέχνη διὰ αὐτὸν ἐσήμαινεν τραγικότητα, ἔκστασιν, ἐμβάθυνσιν καὶ λύτρωσιν, ἀποσκοποῦσαν εἰς τὸ Ἀπόλυτον, τὸ Καθολικόν, τὸ Ὑπέρτατον2.


Βεβαίως δέον νὰ τονισθεῖ, ὅτι ἡ ἀφαίρεσις εἶναί τι τὸ ὁποῖον ἀπαντᾶ ἤδη εἰς τὴν τέχνην τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καὶ ὅλων τῶν λοιπῶν λαῶν (Worringer), ἐξικνουμένη μέχρι καὶ τῶν ἡμερῶν μας. Πάντως παρεμφερεῖς ἔν τισιν ἀπόψεις πρὸς τὰς τοῦ Rothko ἐξεφράσθησαν καὶ ὑπὸ ἄλλων ἀνεικονικῶν εἰκαστικῶν, τῶν ὁποίων ἔργα τυγχάνουν δυσχερῆ μάλιστα ὡς πρὸς τὴν πολυ-ερμηνείαν των ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὰ εἰκονικὰ τοιαῦτα. Ὅμως ἡ ἀπόρριψις παραστατικῶν ἔργων τοῦ παρελθόντος εἶναι προβληματική, προστιθεμένου καὶ τοῦ ὅτι ταῦτα, ἔργα διασήμων καὶ παγκοσμίως καταξιωμένων καλλιτεχνῶν, παρουσιάζουν καὶ μίαν διόλου εὔκολον τεχνικὴν ἐκτελέσεως, δεξιοτεχνίαν καὶ ἀρτιότητα, προϋποθέτουσαν μακροχρόνιαν ἐργασίαν ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὰ "φασφουντικοῦ" χαρακτῆρος μετα-μοντέρνα.
Ἐὰν δὲ αὐτὰ ἔχουν καὶ διδακτικὸν χαρακτήρα ὡς τὰ biblia pauperum, τοῦτο εἶναι ἄλλη ὑπόθεσις. Ἄλλωστε ἡ ἀφαιρετικὴ τέχνη συνήθως "ἐξειλίχθη" ἐκ τῆς παραστατικῆς ἐκτὸς τῆς ἀπαραδέκτου μαϊμουδιστικῆς ἀπομιμήσεώς της.
________________________________________ 
1- W. Kandinsky, Über das Geistige in der Kunst, Μόναχον 1912. W. Worringer, Abstraktion und Einfühlung, Μόναχον 1959, 167-182.
2- A. Teupke, Die Offenbarung der Stille, Publik-Forum ἀρ. 4 (2015) 40-43.

Κυριακή 29 Μαρτίου 2015

"ΥΜΝΟΣ ΑΠΑΣ ΗΤΤΑΤΑΙ": ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΙΑ ΚΑΤΑΚΟΥΖΗΝΟΥ ΤΗΝ Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ


Την Μ. Δευτέρα, 6 Απριλίου 2015, και ώρα 9 το βράδυ στην Οικία Κατακουζηνού (Λεωφ. Βασιλίσσης Αμαλίας 4, 5ος όροφος - Σύνταγμα), θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση στο πνεύμα των ημερών της Μ. Εβδομάδος με τον τίτλο: «Ύμνος άπας ηττάται». 
Θα ακουστούν κείμενα και ύμνοι από τις ακολουθίες της Μ. Εβδομάδος, μαζί με έργα του J.S. Bach.
Συγκεκριμένα: αποσπάσματα από τις σουίτες για σόλο τσέλο και δύο άριες από τα Κατά Ματθαίον Πάθη για σοπράνο (Βlute nur και Αus Liebe will mein Heiland sterben). 
Συμμετέχουν: 
Ιουλίτα Ηλιοπούλου, απαγγελία 
Δάφνη Πανουργιά, σοπράνο 
Fabiola Ojeda, τσέλο 
Παναγιώτης Ανδριόπουλος, ψάλτης 
Πέτρος Μπούρας, πιάνο 
Γενική είσοδος: 10 ευρώ

"ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ" ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ


Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Οι Κατανυκτικοί Εσπερινοί, τα απογεύματα των Κυριακών της Μ. Τεσσαρακοστής, ήταν μια από τις σημαντικές στιγμές του Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου (Βαλληνδρά). Ο ίδιος έψαλλε τα του δεξιού χορού - από το Τριώδιο του Εμμανουήλ Φαρλέκα, ήτοι σμυρνέϊκη παράδοση - ενώ ο χορός ψαλτών τα του αριστερού. Κορυφαία στιγμή του Εσπερινού η ερμηνεία των Μ. Προκειμένων (Μή αποστρέψης και Έδωκας κληρονομίαν) από τον μακαριστό Νικόδημο. Έψαλε, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της εν Πάτραις αρχιερατείας του, και το ιδιόμελο των αποστίχων - πλαισιωμένος από τους ψάλτες - στο περίφημο μέλος του Ιακώβου Πρωτοψάλτου. 
Ευτυχώς ο γνωστός φιλόλογος Μανόλης Χατζηγιακουμής ενέταξε στο πρόγραμμα των ηχογραφήσεων εκκλησιαστικής μουσικής που εκπονεί εδώ και 30 περίπου χρόνια, και τα ιδιόμελα του Ιακώβου, τα οποία ηχογράφησε ο Δεσπότης τον Φεβρουάριο του 1988. Λίγο μετά κυκλοφόρησαν "ανεπίσημα" τα ιδιόμελα σε μια κασέτα, η οποία πήγαινε από χέρι σε χέρι (διά της αντιγραφής εννοείται) και μόλις το 2010 έγινε η επίσημη κυκλοφορία του ψηφιακού δίσκου - με θαυμάσια ψηφιακή επεξεργασία - στο Β' μέρος της κασετίνας με τα Δοξαστικά του Ιακώβου που επιμελήθηκε ο Μανόλης Χατζηγιακουμής (έκδοση Κέντρου Ερευνών και Εκδόσεων).


Γράφει ο Μανόλης Χατζηγιακουμής για τα ιδιόμελα του Ιακώβου από τον αείμνηστο Πατρών: 
"Η ερμηνεία του μητροπολίτη Νικοδήμου Βαλληνδρά στα Ιδιόμελα της Μ. Τεσσαρακοστής είναι εξαιρετικά έντεχνη και ιδιότεχνη. Πέρα από τον σταθερό και στιβαρό χρόνο και ρυθμό, την πεποικιλμένη εκφορά, τη συνεκτική διατύπωση των μουσικών γραμμών και φράσεων, πρέπει κυρίως να τονισθεί το εξαγγελτικό και επίσημο ύφος, ιδιοπρόσωπο και επιβλητικό, η εξπρεσιονιστική διαγραφή αισθημάτων και διανοημάτων, γενικότερα η προφορά και το ήθος, τα οποία παραπέμπουν περισσότερο προς τον πατριαρχικό τρόπο ψαλμώδησης αντίστοιχων μελών."
Στον Κατανυκτικό Εσπερινό της Δ' Κυριακής των Νηστειών ο μακαριστός Πατρών Νικόδημος έψαλε συχνά τα ιδιόμελα "Ο τον αμπελώνα" (ήχος βαρύς) και "Λησταίς λογισμοίς" (ηχ. πλ. β') στο μέλος του Εμμανουήλ Φαρλέκα, λόγω του εκτενούς μέλους των ιδιομέλων του Ιακώβου. Ή έψαλε μόνο το "Λησταίς..." στο μέλος του Φαρλέκα. 
Για τον Κατανυκτικό της Ε' Κυριακής των Νηστειών είχε συντμήσει ο ίδιος το περίφημο ιδιόμελο "Θαυμαστή του Σωτήρος" σε ήχο α' τετράφωνο, το οποίο βέβαια σπανίως έψαλε. Συνήθως οι χοροί ψαλτών ερμήνευαν το μέλος του Ιακώβου.

Στον αφιερωματικό τόμο Εικοσαέτηρος Αρχιερατεία Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου Α' 1974-1994, δημοσίευσα το συντετμημένο μέλος του Δεσπότη, το οποίο στοιχείται στις γραμμές και τις φόρμες του Ιακώβου. Πρόκειται για χειρόγραφό του. 
Το παραθέτω εδώ εις τιμήν και μνήμην. 
Και βέβαια θα το ψάλλω, συν Θεώ, στον Κατανυκτικό Εσπερινό το απόγευμα.

Δείτε και την σχετική ανάρτηση: 
ΤΑ ΙΔΙΟΜΕΛΑ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Σάββατο 28 Μαρτίου 2015

Η ...ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΟΙΧΩΝ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ


Δύο φωτογραφίες - αδιάψευστοι μάρτυρες - της ενδιαφέρουσας ...διακόσμησης των εξωτερικών τοίχων της Ιεράς Μητροπόλεως Χαλκηδόνος στην Κωνσταντινούπολη...


Παρασκευή 27 Μαρτίου 2015

ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ ΤΟΥ Ν. ΛΑΠΑΘΙΩΤΗ ΣΕ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΓΙΑΝΝΗ Η. ΠΑΠΠΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ


Το Σάββατο 28 Μαρτίου 2015 στις 7 μ.μ. με την ευκαιρία της έκδοσης «Ναπολέων Λαπαθιώτης: Ποιήματα άπαντα τα ευρεθέντα» από τις εκδόσεις «Ταξιδευτής», σε επιμέλεια του γνωστού φιλολόγου-ποιητή και διευθυντή του ηλεκτρονικού περιοδικού «Διαπολιτισμός» Γιάννη Η. Παππά, θα πραγματοποιηθεί αφιέρωμα στον «καταραμένο», αυτόχειρα έλληνα ποιητή του μεσοπολέμου στο αμφιθέατρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών
Ομιλητές θα είναι ο φιλόλογος - ιστορικός Βασίλης Λάζαρης, ο επιμελητής του βιβλίου Γιάννης Παππάς και η φιλόλογος Μαρία Φωτίου, η οποία συνεργάστηκε στην έκδοση. 
Ο συνθέτης Γιώργος Δίπλας θα παρουσιάσει μελοποιημένα ποιήματα του Λαπαθιώτη, θα τραγουδήσει η Δώρα Πετρίδη και θα απαγγείλει ο Φάνης Δίπλας.  
Την εκδήλωση συνδιοργανώνουν οι εκδόσεις «Ταξιδευτής» με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαίας και τη συνεργασία του Συνδέσμου Φιλολόγων Πάτρας. Θα περιλαμβάνει και αποσπάσματα ντοκιμαντέρ του Τάκη Σπετσιώτη για τον τιμώμενο ποιητή. 
Παραθέτουμε το ντοκιμαντέρ αυτό που γυρίστηκε το 2013 για την ΕΡΤ, στη σειρά "Εποχές και συγγραφείς". 


Ο Γιάννης Παππάς σημειώνει για την κυκλοφορία των απάντων του Λαπαθιώτη: 
«To 2014 συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την τραγική αυτοχειρία του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Η επέτειος αυτή αποτέλεσε για μας την εκκινούσα ιδέα, προκειμένου να προχωρήσουμε στην παρουσίαση της παρούσας έκδοσης. Διερωτώμενοι αν μπορεί ο ποιητής να συγκινήσει τον σύγχρονο αναγνώστη, αν μπορεί να διαβάζεται σήμερα ο Λαπαθιώτης, στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και της κυριαρχίας του τεχνικού πολιτισμού, απαντάμε πως ναι, μπορεί και σήμερα να διαβάζεται και να συγκινεί, γιατί εκφράζει πηγαία και ειλικρινή συναισθήματα, είναι ανθρώπινος, τρυφερός και πικραμένος. Και όπως έγραψε ο Κώστας Στεργιόπουλος, «ο Λαπαθιώτης τραγούδησε τις ακραίες τούτες στιγμές: τη μέθη (όχι τη χαρά) και τον πόνο». Ο Λαπαθιώτης δεν επιθυμούσε να εκδοθούν παρά μόνο τα καλύτερα από τα έργα του, γιατί αναζητούσε την τελειότητα. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο δούλευε ξανά και ξανά πολλά από τα ποιήματά του, όπως αποδεικνύουν οι διορθώσεις και οι διαγραφές στα χειρόγραφά του. 
Η παρούσα έκδοση είναι πληρέστερη από τις προηγούμενες, καθώς βασίζεται και στα δημοσιεύματα που συμπληρώνουν την εργογραφία του ποιητή, στο Αρχείο Λαπαθιώτη του Ε.Λ.Ι.Α. και στην αξιοποίηση δημοσιευμάτων στο διαδίκτυο, κυρίως του Βαγγέλη Ψαραδάκη και του Νίκου Σαραντάκου, ενώ περιλαμβάνει και τα πεζοτράγουδα και τα ποιήματα ξένων ποιητών που μετέφρασε ο Λαπαθιώτης».
Παραθέτουμε στη συνέχεια "Ένα τραγούδι μακρινό" του Ν. Λαπαθιώτη, σε μουσική Γιώργου Δίπλα και ερμηνεία Δώρας Πετρίδη. 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΛΑΝΤΖΗ ΣΤΟ INTV.GR

Στο διαδικτυακό κανάλι intv.gr και στην εκπομπή ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 2015, προσκεκλημένος ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων Γιώργος Καλαντζής. 
Μια συνέντευξη εφ' όλης στον Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλο
Η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, το υπό ανέγερσιν τέμενος στον Βοτανικό, η κατεύθυνση μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας του Α.Π.Θ., ο χαρακτήρας του μαθήματος των Θρησκευτικών, οι θρησκευτικές μειονότητες στην Ελλάδα, η Ορθόδοξη Εκκλησία ως επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα, είναι μερικά από τα ενδιαφέροντα θέματα στα οποία αναφέρεται ο Γιώργος Καλαντζής. 
Σκηνοθεσία: Γιώργος Αρβανίτης
Δείτε τη συνέντευξη εδώ

Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015

ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ: "ΚΟΣΜΟΥ ΛΥΤΡΟΝ"


Οι εκδόσεις ΕΥΕΡΓΕΤΙΣ της Ιεράς Μονής Αγίας Παρασκευής Μαζίου προέβησαν στην έκδοση (Μέγαρα 2014) ενός τρίτου κατά σειρά σπονδυλωτού έργου του Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Περγάμου Ιωάννου, του σημαντικότερου ορθόδοξου θεολόγου και ενός από τους εν ενεργεία θεολόγους, στον οποίο γίνονται οι περισσότερες παραπομπές θεολογικών μελετών στις μέρες μας. 
Τα κείμενα του τόμου, ο οποίος ως διήκουσα έννοια φέρει τον τίτλο ΚΟΣΜΟΥ ΛΥΤΡΟΝ και αφιερώνεται στη μακαριστή αδελφή του Σεβασμιωτάτου Αγαθονίκη, αποτελούν μελέτες δημοσιευμένες κατά καιρούς σε επιστημονικά περιοδικά, εισηγήσεις σε συνέδρια, καθώς και εμπεριστατωμένες συνεντεύξεις. 
Παρά το γεγονός ότι τα θέματα, που αναπτύσσονται στα επιμέρους κεφάλαια, εκτείνονται από την κοσμολογία, τη σύγχρονη Ορθοδοξία και την οικουμενικότητα του Πατριαρχικού Θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως, ο Σεβασμιώτατος σπονδυλώνει τις σκέψεις του, με συνέπεια και σ' αυτά τα κείμενα, πάνω σε θεμελιώδεις αρχές της πίστεώς μας. Τονίζει με έμφαση ότι ο Τριαδικός Θεός είναι η πηγή ουσιαστικής κοινωνίας της οικουμενικής Εκκλησίας και η επαγγελία της πραγματικής ελευθερίας για τον άνθρωπο. Αυτή η κοινωνία πραγματώνεται στον κόσμο στα πλαίσια της Εκκλησίας, όπου, με κέντρο την Ευχαριστία, συμμετέχουν οι πιστοί στην ελευθερία του Θεού. Σε συνάρτηση με τα ανωτέρω, ο Γέρων Περγάμου καταδεικνύει ότι κοινωνία και ελευθερία είναι έννοιες που δεν αλληλοαποκλείονται, εφόσον και οι δύο εκπορεύονται από τον Τριαδικό Θεό, γι' αυτό και οι πιστοί ακωλύτως μπορούν να τις αποδέχονται και να τις βιώνουν. Ωστόσο, καθώς ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα συνυπάρχουν ως ενότητα και ετερότητα, νοείται και η κοινωνία, επίσης, ως ενότητα και ετερότητα, διαφορά και σύμπνοια. Με άλλα λόγια, αφού τα θεία πρόσωπα είναι η πηγή της ενότητας και της ετερότητας, τα ίδια Τριαδικά πρόσωπα δημιουργούν και επιβεβαιώνουν την κοινωνία και τη διαφορετικότητά μας από τον Θεό, καθώς και τη διακριτότητα του ενός ανθρώπου από τον άλλο. 
Τα περιεχόμενα του τόμου έχουν ως εξής:
Εισαγωγή 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ 
Α. Κοσμολογία, Οικολογία και εν Χριστώ σωτηρία 
Α.1. Το οικολογικό πρόβλημα και η ευθύνη της Θεολογίας 
Α.2. Ο κόσμος ως κτίση: τα όρια και οι κίνδυνοι της κτίσεως 
Α.3. Ο άνθρωπος ως "Ιερεύς": η ελπίδα και "αποκαραδοκία" της κτίσεως 
Α.4. Αποκάλυψη και φυσικό περιβάλλον 
Α.5. Η Ορθοδοξία και το πρόβλημα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος 
Α.6. Η ευχαριστηριακή θεώρησις του κόσμου και ο σύγχρονος άνθρωπος 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ 
Β. Εκκλησιολογία 
Β.1. Πνευματολογία και εκκλησιολογία, εκκλησιολογικές συνέπειες δύο τύπων πνευματολογίας 
Β.2. Ο Συνοδικός Θεσμός. Ιστορικά, εκκλησιολογικά και κανονικά προβλήματα 
Β.3. Η Ευχαριστιακή Εκκλησιολογία στην Ορθόδοξη Παράδοση 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ 
Γ. Σύγχρονη Ορθοδοξία 
Γ.1. Η Ορθοδοξία και ο σύγχρονος κόσμος 
Γ.2. Μαρτυρία και διακονία της ορθόδοξης γυναίκας μέσα στην ενωμένη Ευρώπη: προϋποθέσεις και δυνατότητες 
Γ.3. 2000 χρόνια μετά... Διάσταση θεολογίας και ζωής! 
Γ.4. Η Ορθοδοξία σήμερα 
Γ.5. Η Ορθόδοξη Θεολογία και οι προκλήσεις του 21ου αιώνα 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ 
Δ. Οικουμενικότης 
Δ.1. Η έννοια της Οικουμενικότητας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο 
Δ.2. Το παράδοξον της επιβιώσεως του Οικουμενικού Θρόνου 
Δ.3. Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ένα ιστορικό παράδοξο 
Δ.4. π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ· ο οικουμενικός διδάσκαλος 
Δ.5. Αλήθεια, Ανεκτικότητα και Μονοθεϊσμός. Είναι δυνατός ένας διαθρησκειακός διάλογος; 
Αντί Επιλόγου - Η ανακεφαλαίωση της μοίρας όλου του κόσμου!


Από το κείμενο του Σεβ. Περγάμου "Η έννοια της Οικουμενικότητας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο", που ήταν μία ομιλία στο Ίδρυμα Γουλανδρή - Χορν το 1992. παραθέτουμε στη συνέχεια ένα απόσπασμα. 
«Η Εκκλησία είναι ο χώρος των πολλών που συνυπάρχουν με τον Ένα και εκφράζονται από αυτόν εν ελευθερία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία κρατεί με ευλάβεια την ισορροπία αυτή. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει τοποθετηθεί από την πρόνοια και το έλεος του Θεού στην θέση του πρώτου. Ταπεινωμένο εξωτερικά, για να μην ίσως επαρθεί, σταυρωμένο, ασκεί το χρέος του πρώτου ως ταπεινή διακονία. Το Γένος μας έχει το μέγα προνόμιο να έχει βγάλει από τα σπλάχνα του αυτόν τον πρώτο θρόνο της Ορθοδοξίας. Ας μη συντελέσει έναντι μικρών φιλοδοξιών και στενών εθνικισμών στην αποδυνάμωσή του. Δεν θα είναι αυτό απλή πράξη μητροκτονίας, αλλά πράξη αυτοκτονίας για το Γένος. Η δόξα του Πατριαρχείου μας είναι απαραίτητη για την επιβίωσή του. Σε μια εποχή που η Ορθοδοξία αντιμετωπίζει τόσους κινδύνους, μόνο η ενότητά της θα τη σώσει. Η ενότητα αυτή είναι αδιανόητη χωρίς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σε μια εποχή εξάλλου κατά την οποία ο Ελληνισμός καλείται να σώσει τον Ελλαδισμό, να περισώσει ό,τι απομείνει από τον Ελλαδισμό ο οποίος απειλείται, η σημασία ενός θεσμού ο οποίος είναι Ελληνικός χωρίς να είναι Ελλαδικός γίνεται πια πελώρια. Ας μην αφήσουμε τον στενό Ελλαδισμό να πνίξει τον ευρύτερο Ελληνισμό. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει ενσαρκώσει επί αιώνες τη γνήσια οικουμενική ιδέα του Ελληνισμού. Η ιδέα αυτή του δίνει το δικαίωμα και το χρέος να είναι υπηρέτης της γνήσιας οικουμενικής ιδέας, μιας ιδέας που γίνεται διαρκώς και πιο πολύ σημαντική, είτε ο κόσμος σπαράσσεται από διαιρέσεις, είτε βαδίζει προς ενότητες, όπως εκείνη της Ευρώπης. Το μέλλον ανήκει στην οικουμενική ιδέα. Σε μια οικουμενικότητα υγιά και γνήσια. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως υπηρέτης της ιδέας αυτής, γίνεται σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά απαραίτητο για όλους. Και αν δεν υπήρχε θα έπρεπε να το είχαμε εφεύρει».

Τετάρτη 25 Μαρτίου 2015

Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΖΟΜΕΝΟΣ ΤΗΝ ΧΑΡΑΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ

Ο Πατρών Νικόδημος λειτουργών στην Ευαγγελίστρια
Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 
Η μεγάλη εορτή του Ευαγγελισμού «στοιχειώθηκε» στην Πάτρα, από την παρουσία του μακαριστού Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου στον Μητροπολιτικό Ναό, στην γνωστή σε όλους τους πατρινούς Ευαγγελίστρια. 
Ο μακαριστός Μητροπολίτης χοροστατούσε στον πανηγυρικό Εσπερινό, ψάλλοντας κατά τέτοιον τρόπο που να επιβεβαιώνει τον υμνωδό της εορτής «χορευέτω η φύσις». Όλος «χόρευε» ψάλλοντας τα περίφημα προσόμοια του Εσπερινού «Βουλήν προαιώνιον». Το πρώτο στο αργό ειρμολογικό μέλος, το δεύτερο «Φαίνη μοι ως άνθρωπος» σε χορευτικό τρίσημο ρυθμό και το τρίτο «Θεός όπου βούλεται» στο γνωστό σύντομο μέλος. 
Στη συνέχεια διηύθυνε τον χορό ψαλτών – από του Αρχιερατικού Θρόνου – στο περίφημο Δοξαστικό του Εσπερινού «Απεστάλη εξ ουρανού», σε ήχο πλ.β’ και στο μέλος του αειμνήστου μουσικοδιδασκάλου Κωνσταντίνου Πανά, ο οποίος πάντοτε το απολάμβανε και το ηχογραφούσε με το μικρό του κασετόφωνο. Το έντεχνο αυτό μέλος, ηχογράφησε ο μακαριστός Πατρών Νικόδημος στο μεγάλο πρόγραμμα ηχογραφήσεων Εκκλησιαστικής Μουσικής του Μανόλη Χατζηγιακουμή και συμπεριλήφθηκε στον ψηφιακό δίσκο νούμερο 4, της σειράς Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής. Είχα την τύχη να συμμετέχω ως ισοκράτης στην συγκεκριμένη ηχογράφηση. 
Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής σημειώνει για το μέλος αυτό: "Ιδιαίτερα εξαίρεται η απόδοση του δοξαστικού του Ευαγγελισμού, ενός σύγχρονου μέλους με πολύ ενδιαφέρουσα δομή και πλούσια συμπλοκή γραμμών και φράσεων, επάνω σε παραδοσιακά πρότυπα. Και στο μέλος αυτό η μακρόχρονη (κατ' έτος) εκτέλεση από τον ίδιο τον Σεβασμιώτατο στην εορτή του Ευαγγελισμού έχει προσδώσει στην ερμηνεία, παρά τη δυσκολία και την έκταση του Δοξαστικού, ευχέρεια και άνεση, έμφαση, κύρος, πειστικότητα". 
Στον ίδιο δίσκο ο Δεσπότης ερμηνεύει και το ιδιόμελο της λιτής του Ευαγγελισμού «Ευαγγελίζεται ο Γαβριήλ» σε ήχο β’, το οποίο απέδιδε μοναδικά κατά την αρτοκλασία στον Εσπερινό της Ευαγγελίστριας. Ευτυχώς αυτές οι δύο ηχογραφήσεις αποτύπωσαν κάτι από το υψηλόν και σοβαρό κλίμα της πανηγύρεως του Μητροπολιτικού Ναού Πατρών, επί Νικοδήμου Βαλληνδρά, το οποίο εξέλιπε πλέον ή παρήλθε ανεπιστρεπτί. 
Στον τόμο Εικοσαέτηρος Αρχιερατεία Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου Α’ 1974-1994, δημοσιεύονται διάφορα υμνογραφήματα του αειμνήστου Μητροπολίτου. Μεταξύ αυτών και Μεγαλυνάρια. Ανάμεσά τους και το του Ευαγγελισμού. 
Το Μεγαλυνάριο της εορτής που συναντούμε στα έντυπα βιβλία έχει ως εξής: 
Νῦν εὐαγγελίζεται Γαβριήλ, τὸ χαῖρε κραυγάζων, μετὰ δέους τῇ Μαριάμ. Ὢ τοῦ ξένου τρόπου! ἐν μήτρᾳ γὰρ ἀχράντῳ, συνείληπται ὁ Πλάστης σῴζων ὃν ἔπλασε. 
Ο Πατρών Νικόδημος κράτησε την πρώτη φράση και άλλαξε την δεύτερη, όπως φαίνεται και από το χειρόγραφό του που δημοσιεύουμε εδώ. 
Αντί του «Ὢ τοῦ ξένου τρόπου…» γράφει: «και ο εν υψίστοις υιός Θεού υπάρχων υιός ανθρώπου γίνεται, ως ηυδόκησε». 
Νικοδήμου Αρχιερέως αιωνία η μνήμη!

Τρίτη 24 Μαρτίου 2015

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ (ΦΩΤΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ)

Εκδήλωση, στο πλαίσιο του εορτασμού της Εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου 1821, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 21 Μαρτίου 2015 το απόγευμα, στο Πνευματικό Κέντρο της Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος, στην πόλη του Βόλου. 
Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν ο φορέας πολιτισμού «ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΚΙΒΩΤΟΣ, για την διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος», η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και οι εκδόσεις «ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ» και κατ' αυτήν παρουσιάστηκε ο συλλογικός τόμος, που περιλαμβάνει τα πρακτικά του Β΄ Συνεδρίου με τον τίτλο «Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ», και είναι η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε εκτός Αθηνών. 
Για τον τόμο αυτό μίλησαν:  Η Δρ Ιστορικός Κατερίνα Γαλάνη, με θέμα: «Η Ναυτιλία των Ελλήνων στις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης», και ο Δρ Φιλοσοφίας Δημήτριος Μπαλτάς, με θέμα: «Ταυτότητα και συλλογικός βίος των Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας». 
Την εκδήλωση πλαισίωσε μουσικό σχήμα, που παρουσίασε πρόγραμμα από έντεχνα και παραδοσιακά τραγούδια σχετικά με την Επανάσταση. Οι μουσικοί ήσαν: Στέφανος Δορμπαράκης (κανονάκι και τραγούδι) Χρήστος Δαλιάνης (βιολί και τραγούδι) Αλέξανδρος Καψοκαβάδης (Κιθάρα, λαούτο και τραγούδι) 
Την εκδήλωση έκλεισε ο Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος. 
Δημοσιεύουμε στη συνέχεια την ομιλία του Δ. Μπαλτά στην εκδήλωση.
Δημήτρης Μπαλτᾶς 
Ταυτότητα καί συλλογικός βίος τῶν Ἑλλήνων στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας 
Στό πλαίσιο τῶν δέκα συνεδρίων τά ὁποῖα, μέ ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, εἶναι ἀφιερωμένα στά 200 χρόνια ἀπό τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, παρουσιάζω σήμερα τόν τόμο τῶν Εἰσηγήσεων τοῦ Β΄ ἐξ αὐτῶν συνεδρίων, τό ὁποῖο ἔλαβε χώρα τήν 22η καί τήν 23η Νοεμβρίου 2013 στήν Ἱερά Μονή Πεντέλης. Τήν ἔκδοση τοῦ παρόντος τόμου τῶν 375 σελίδων ἀνέλαβαν καί ἔφεραν εἰς πέρας οἱ «Ἐκδόσεις Ἀρχονταρίκι». Μἐ τήν εὐκαιρία νά ὑπενθυμίσω ὅτι ἔχουν ἤδη ἐκδοθεῖ οἱ Εἰσηγήσεις τοῦ Α΄ Συνεδρίου (Ἐκδόσεις Ἀρχονταρίκι, Ἀθήνα 2013, σελ. 255).
Ὁ Σεβ. Μητρ. Δημητριάδος καί Ἁλμυροῦ κ. Ἰγνάτιος, στήν προσφώνησή του, πού προηγεῖται τῶν Εἰσηγήσεων τοῦ Β΄ τόμου, τονίζει ὅτι μέ τά συνέδρια αὐτά «ἡ Έκκλησία θέλει νά ἀποτίσει τόν ὀφειλόμενο φόρο τιμῆς σέ ὅλους ὅσοι ἀγωνίσθηκαν καί ἔπεσαν ὑπέρ Πίστεως καί Πατρίδος. Θέλει νά ὑπογραμμίσει ὅτι διαφωνεῖ μέ τήν ὑποβάθμιση τῶν ἐθνικῶν ἐπετείων, μέ τόν χλευασμό τῆς μνήμης μαρτύρων καί ἡρώων καί μέ τήν ἰδεολογικά φορτισμένη διαστρέβλωση τῶν γεγονότων» (σ. 19). 
Ἡ πρώτη παρατήρησή μου ἀφορᾶ τόν χαρακτήρα τῶν Εἰσηγήσεων, οἱ ὁποῖες μποροῦν νά κατηγοριοποιηθοῦν ὡς ἀκολούθως. 
α΄ Ὑπάρχουν ἀνακοινώσεις (τῶν πανεπιστημιακῶν καθηγητῶν Ἀθανασίου Καραθανάση, Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Χάρη Μελετιάδη, Βλασίου Φειδᾶ) πού ἔχουν ἕνα γενικό περί τήν συλλογική συνείδηση τῶν Ἑλλήνων κατά τήν τουρκοκρατία χαρακτήρα. 
β΄ Ἄλλες ἀνακοινώσεις, καί μάλιστα ἀρκετές, ἔχουν ἕνα εἰδικότερο ἐρευνητικό περιεχόμενο (λ.χ. αὐτές πού ἀναφέρονται σέ προσωπικότητες τῶν 15ου-18ου αἰ.: στόν Κύριλλο Λούκαρι [τοῦ συγγραφέα Γιώργου Καραμπελιᾶ], τόν Ἀθανάσιο τόν Πάριο [τοῦ δρ νεώτερης ἱστορίας κ. Χαράλαμπου Μηνάογλου], τόν Θεοδόσιο Ζυγομαλᾶ [τοῦ πανεπιστημιακοῦ καθηγ. κ. Σταῦρο Περεντίδη] καί τόν Εὐγένιο Βούλγαρη [τοῦ Πολιτικοῦ Ἐπιστήμονα κ. Ἀλφρέδου Σταϊνχάουερ], ἀλλά καί αὐτές πού ἀφοροῦν πολύ συγκεκριμένα ζητήματα: στίς δυνατότητες θεολογικοῦ διαλόγου μέ τό ἰσλάμ βάσει τῆς ἑλληνικῆς ἀντιισλαμικῆς γραμματείας [τοῦ πανεπιστημιακοῦ καθηγ. Ἀστέριου Ἀργυρίου], στό παιδομάζωμα καί τούς ἐξισλαμισμούς [τῆς πανεπιστημιακοῦ Βασιλικῆς Παπούλια], στήν παιδεία τοῦ γένους [τῆς πανεπιστημιακοῦ κ. Ἑλένης Ἀγγελομάτη-Τσουγκαράκη], στήν ἑλληνική κοινότητα τῆς Βενετίας [τοῦ πανεπιστημιακοῦ καθηγητῆ Γεωργίου Πλουμίδη], στίς οἰκονομικές καί κοινωνικές νοοτροπίες κατά τίς παραμονές τῆς ἐπανάστασης [τοῦ δρ ἱστορίας κ. Ἀπόστολου Διαμαντῆ], στήν ὀρθόδοξη ἐκκλησία τῆς Μασσαλίας [τῆς δρ ἱστορίας κας Ἐρατώς Πάρη], στήν μοναστική ζωή στήν Σάμο τῆς ὀθωμανικῆς περιόδου [τοῦ καθηγητῆ Ἐμμανουήλ Βαρβούνη], στήν ναυτιλία τῶν Ἑλλήνων κατά τίς παραμονές τῆς ἐπανάστασης [τῆς μεταδιδακτορικῆς ἐρευνήτριας τοῦ Ἰονίου Παν/μίου κ. Κατερίνας Γαλάνη], στούς Ἕλληνες ἐμπόρους κατά τήν περίοδο τῆς ὄψιμης τουρκοκρατίας [τῆς πανεπιστημακοῦ Κατερίνας Κορρέ]) καί τέλος στήν κοινωνιολογική διερεύνηση τῆς κοινοτικῆς ζωῆς τοῦ ἑλληνισμοῦ [τοῦ πανεπιστημιακοῦ καθηγ. Κωνσταντίνου Κωτσιόπουλου]. 
Σύμφωνα μέ τίς Εἰσηγήσεις τῶν ἐγκρίτων ἐπιστημόνων, στήν διαμόρφωση τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας καί τοῦ συλλογικοῦ βίου τῶν Ἑλλήνων στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας παίζει καθοριστικό ρόλο ἡ «ἁγιοπατερική παράδοση καί ἡ ἑλληνικότητα (σ. 137). Μάλιστα στό πλαίσιο αὐτό ὑποστηρίζεται «ἡ ἄμεση συνέχεια τῶν Ρωημῶν τοῦ 16ου αἰ. μέ τήν κλασσική ἀρχαιότητα καί μέ τόν βυζαντινό κόσμο» (σ. 194). Περιττό νά τονίσω τήν σημασία τῆς ἰδέας τῆς συνέχειας πού ἀφορᾶ τήν ἱστορικό βίο τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους (στήν ἀρχαία, τήν βυζαντινή καί τήν νέωτερη ἐκδοχή του) τόσο κατά τόν 19ο αἰ., ὅσο καί στίς ἡμέρες μας. Μία δεύτερη ἐπιβίωση τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου στήν τουρκοκρατία ἀφορᾶ «τήν δικαϊκή παράδοση» (σ. 25). Ἐπίσης βυζαντινή ἐπιβίωση ἰδιαιτέρως κρίσιμη, ἀλλά καί καθοριστική, τῆς διαμόρφωσης τοῦ συλλογικοῦ βίου τῶν Ἑλλήνων στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας εἶναι ὁ θεσμός τῶν κοινοτήτων ὁ ὁποῖος «ἐκφράζει τήν ἀντίσταση τοῦ χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ στή δύναμη τοῦ Κράτους καί στήν οἰκονομική καί ἐθνικοθρησκευτική καταπίεση τοῦ κατακτητῆ» (σ. 366). Ἐκτός τῶν βυζαντινῶν ἐπιβιώσεων πού ἀναφέρθηκαν, γίνεται λόγος καί γιά τήν ἐπιβίωση τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς πραγματικότητας, ὑπέρ τῆς ὁποίας συνηγοροῦν τά ἐνδεικτικά παραδείγματα τοῦ Δαμασκηνοῦ Στουδίτου, τοῦ Ἠλία Μηνιάτη καί τοῦ Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ, οἱ ὁποῖοι «ζοῦσαν καί ἐκινοῦντο συνειδησιακά, ἀλλά καί πρακτικά, σ’ ὅλη τήν ἱστορική διάρκεια τοῦ Ἔθνους» (σ. 56). Πέραν αὐτῶν τῶν ἐπισημάνσεων εἶναι εὐνόητο ὅτι στήν διατήρηση τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας ἔπαιξε σημαντικό ρόλο καί ἡ διατήρηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, τόσο ὑπό τήν λόγια, ὅσο καί ὑπό τήν δημώδη μορφή της. Στό σημεῖο αὐτό ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά παρατηρήσω ὅτι μεταξύ τῶν Εἰσηγήσεων τοῦ παρόντος τόμου, ἐκτός ἀπό ὁρισμένες σποραδικές ἀναφορές, δέν ἀφιερώθηκε καμμία εἰσήγηση στό ζήτημα τῆς γλώσσας ὡς συνεκτικοῦ παράγοντα τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας. 
Σέ πολλές ἀνακοινώσεις ἐξαίρεται ἰδιαιτέρως ἡ παρουσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη ὁ ὁποῖος «διατηροῦνταν ὡς υπέρτατη πνευματική κεφαλή, ἀλλά καί ἀναγορευόταν σέ ἀνώτατη πολιτική ἀρχή τῶν ὑποτελῶν Χριστιανῶν» (σ. 30). Ἐπιπλέον προστίθεται ὅτι «ἀντικαθιστᾶ τόν αὐτοκράτορα στά ἰδεολογικά καί πνευματικά ζητήματα» (σ. 197). Γιά τούς ὑπόδουλους εἶχε σημασία τό γεγονός ὅτι «ἡ ἐφαρμογή τοῦ ἀναφερόμενου στόν δημόσιο καί ἰδιωτικό βίο τῶν ὀρθοδόξων προνομιακοῦ καθεστῶτος εἶχε ὡς ἀνώτατο ὑπεύθυνο ἐγγυητή ἔναντι τῆς Ὑψηλῆς Πύλης τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη» (σ. 146). Ἀσφαλῶς ἡ οἰκουμενικότητα πού ἐκφράζει τό πρόσωπο τοῦ Πατριάρχη, δέν συνάδει μέ τόν καλλιεργούμενο ἐθνοφυλετισμό τῆς βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας τόν ὁποῖο, ὡς γνωστόν, κατεδίκασε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο κατά τό 1872 (σ. 201). 
Παράλληλα, προβάλλεται ἡ ἄποψη ὅτι ἡ ἐθνική ταυτότητα τῶν ὑποδούλων «ἐκφράζει τήν διαφορετικότητα τῆς Ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς ἀπό τήν Δύση» (σ. 23). Αὐτό ἔχει ἰδιαίτερη σημασία διότι μέσα στήν «διαμόρφωση ἑνός ἑλληνικοῦ δρόμου στή νεωτερικότητα» ὑπάρχει ὁ ἀγώνας «ἐνάντια στήν τουρκική κατοχή καί τήν λατινική ἀλλοτρίωση» (σ. 122). Ἀλλά ἀπέναντι στήν τουρκική κατοχή καί τήν λατινική ἀλλοτρίωση καθίσταται προφανῶς ἀναγκαία ἡ παιδεία τῶν Ἑλλήνων (πβ. σ. 221), ἡ ὁποία «συνάπτεται συχνά μέ τήν μόρφωση ἤ τήν ἀγωγή» (σ. 216) καί ὄχι μέ τήν «ἐκπαιδευτική διαδικασία» (σ. 225), ἐνῶ δέν παρουσιάζει κάποια συγκεκριμένη πολιτική διάσταση (σ. 226). Ἐδῶ ἐπισημαίνεται ὅτι «μπορεῖ νά μή διαθέτουμε ποσοτικά στοιχεῖα γιά τήν ἔκταση τῆς ἐπίδρασης τῆς νεωτερικότητας στόν ἑλληνικό πληθυσμό, ἀλλά εὔλογα εἰκάζεται ὅτι ἡ ἐπίδραση αὐτή ἦταν περιορισμένη σέ μία ἐλίτ λογίων καί σπουδαστῶν, ἐμπόρων τοῦ ἐσωτερικοῦ καί τῆς Διασπορᾶς. Τό βέβαιο εἶναι πώς οἱ ἰδέες αὐτές ἐπηρέασαν σημαντικά καί ἄμεσα ἐκείνους πού οὐσιαστικά προετοίμασαν τήν Ἐπανάσταση» (σ. 255). Πάντως ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά διατηρήσω ὁρισμένες ἐπιφυλάξεις ὡς πρός τόν βαθμό τῆς ἐπίδρασης τῶν ἰδεῶν τοῦ Διαφωτισμοῦ στόν Λαό καί στήν Ἐκκλησία. 
Ἐξ ἄλλου, παρά τίς ἐκπληκτικές προσπάθειες τῶν ἑλλήνων λογίων στό ζήτημα τῆς παιδείας τοῦ τουρκοκρατούμενου ἑλληνισμοῦ, κυρίως τούς δύο τελευταίους αἰῶνες τῆς τουρκικῆς κατοχῆς, δέν μπορεῖ νά ἀμφισβητήσει κανείς τήν ἄποψη ξένου περιηγητοῦ τῆς ἐποχῆς ὅτι «ἡ πολιτισμική ὑστέρηση τῶν Ἑλλήνων συνδέεται μέ τό καθεστώς τῆς ὑποδούλωσης καί τῆς ἀπαξίωσης ἐντός τῆς κοινωνικῆς ζωῆς πού ἐπέβαλαν οἱ Τοῦρκοι» (σ. 60). 
Αὐτά καί ἄλλα ἐνδιαφέροντα ζήτηματα θά ἀναγνώσει κανείς στόν παρουσιαζόμενο σήμερα τόμο. Θά κλείσω τήν παρουσίαση τοῦ τόμου μέ ὁρισμένες γενικότερες παρατηρήσεις. 
Οἱ προβαλλόμενες τοποθετήσεις τῶν Εἰσηγητῶν εἶναι πλήρως τεκμηριωμένες. Μάλιστα γιά τήν καλύτερη τεκμηρίωση ἔχει ἐπιστρατευθεῖ ἕνας μεγάλος ἀριθμός παραθεμάτων ἀπό ἔργα τῶν λογίων τῶν χρόνων τῆς τουρκοκρατίας, ἀλλά καί παλαιότερα, πού ὑπάρχουν σέ ὅλες σχεδόν τίς ἀνακοινώσεις. Εἶναι εὐνόητο ὅτι γίνεται χρήση ὑπό τῶν Εἰσηγητῶν καί τῆς πλούσιας, τουλάχιστον σέ ὁρισμένα ζητήματα, δευτερογενοῦς βιβλιογραφίας. 
Εἶναι προφανής ἡ πολυφωνία στίς προσεγγίσεις ἐκ μέρους τῶν Εἰσηγητῶν ὁρισμένων ζητημάτων, καθ’ ὅσον μάλιστα, πάντοτε σύμφωνα μέ τήν προσφώνηση τοῦ Σεβ. Μητρ. Δημητριάδος καί Ἁλμυροῦ κ. Ἰγνατίου, ἡ Ἐκκλησία μας «ἐπιθυμεῖ νά δώσει τό βῆμα σέ κάθε ἀξιόλογο ἐπιστήμονα καί σοβαρό ἐρευνητή, ὁ ὁποῖος καλεῖται νά καταθέσει τεκμήρια καί μαρτυρίες γιά τά γεγονότα, ἔστω κι ἄν ἀκουσθοῦν διαφορετικές ἀπόψεις γιά τό ἴδιο θέμα» (σ. 19). 
Τέλος, θά ἀναγνωρίσει κανείς καί τήν πρωτοτυπία ὁρισμένων θεμάτων καί προσεγγίσεων. Οἱ Εἰσηγητές ἐπέλεξαν, σέ πολλές περιπτώσεις, πρόσωπα καί ἀνέδειξαν ζητήματα λιγότερο γνωστά στό εὐρύ ἀναγνωστικό κοινό. 
Σέ μία συνολική ἀποτίμηση, θά τονίσω ὅτι πρόκειται γιά μία σημαντική ἔκδοση, χρήσιμη τόσο στόν εἰδικό μελετητή τῆς ἐποχῆς τῆς τουρκοκρατίας, ὅσο καί στόν ἀναγνώστη μέ σχετικούς προβληματισμούς καί ἱστορικά ἐνδιαφέροντα. Ἰδιαιτέρως ἡ ἀναδειξη τοῦ ζητήματος τῆς διατήρησης τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας τῶν Ἑλλήνων στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας παρουσιάζει μία ἐπικαιρότητα, ἐάν μάλιστα ληφθεῖ ὑπ’ ὄψιν ὅτι στά ἐπιστημονικά πράγματα κυριαρχεῖ σήμερα ἡ ἄποψη ὅτι τό ἑλληνικό ἔθνος εἶναι μία «κατασκευή» τοῦ 19ου αἰ., ἡ ὁποία συμπίπτει μέ τήν συγκρότηση τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΘΕΡΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ (ΒΙΝΤΕΟ)


Στην Διακίδειο Σχολή Λαού Πατρών, όπου τη προτάσει του αειμνήστου ιστορικού των Πατρών Κωνσταντίνου Τριανταφύλλου χρηματίσαμε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, διοργανώσαμε την 1η Απριλίου 2006, παρουσίαση δύο βιβλίων του π. Βασιλείου Θερμού, τα οποία τότε είχαν κυκλοφορήσει: «Οι δικοί μας οι ξένοι» (εκδ. εν πλω) και «Από πού πάνε για την Εκκλησία;» (εκδ. Μαϊστρος). 
Ομιλητές: 
- Αρχιμ. Θεοδόσιος Μαρτζούχος, πρωτοσύγκελλος (τότε) της Ι. Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης 
- Αθανάσιος Παπαθανασίου, Αρχισυντάκτης του θεολογικού περιοδικού Σύναξη 
- Ελισάβετ Κυριαζή, παιδίατρος (αείμνηστη πλέον)
- Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος, θεολόγος 
Μετά τις εισηγήσεις ακολουθεί εκτενής συζήτηση με το κοινό, στην οποία συμμετέχει και ο συγγραφέας και παιδοψυχίατρος π. Βασίλειος Θερμός.
Δημοσιεύουμε εδώ το βίντεο εκείνης της εκδήλωσης, στην οποία εθίγησαν θέματα τα οποία είναι και σήμερα απολύτως επίκαιρα.

Δευτέρα 23 Μαρτίου 2015

Αριστερά και Εκκλησία της αγάπης / Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης για τον πάπα Φραγκίσκο

Για ακόμη μια φορά, ο συγγραφέας ανατρέπει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις της ελληνικής κοινωνίας εναντίον
των Καθολικών και όλων εν γένει των άλλων χριστιανικών ομολογιών | ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΙΤΤΑΣ

Του Μιχάλη Πάγκαλου 
«Ο άνθρωπος της αριστεράς τούτης της χρονιάς ονομάζεται Φρανσουά. Θα θέλαμε βεβαίως να ήταν ο Φρανσουά Ολάντ. […]. Οχι, ο αριστερός της χρονιάς είναι ένα απρόσμενο πρόσωπο, […] : ο πάπας Φραγκίσκος». Αυτός που προβαίνει στην παραπάνω διαπίστωση δεν είναι άλλος από τον διευθυντή του γνωστού γαλλικού περιοδικού Nouvel Observateur, Λοράν Ζοφρέν (Laurent Joffrin). 
Το ίδιο απρόσμενα για όσους έχουν αυτονόητα συνηθίσει να ταυτίζουν την Εκκλησία με τη Δεξιά, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης μάς εξηγεί ότι η σχέση του πάπα Φραγκίσκου με την Αριστερά δεν είναι τυπική, αλλά ανιχνεύεται στις βαθύτερες ιδέες που εμπνέουν τη δράση και τη ζωή του: «Στο κοινωνικό κήρυγμά του, ο πάπας έχει επανειλημμένα και σταθερά στραφεί εναντίον του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού, εναντίον μιας ανάπτυξης χωρίς δικαιοσύνη, μιας ανταγωνιστικότητας που καταστρέφει την αγορά εργασίας και δημιουργεί ανέργους, φτωχούς, εξαθλιωμένους και αποκλεισμένους νέους. […]. Η Εκκλησία τού εκουσίως πτωχεύσαντος Θεού (2 Κορ 8,9), δεν μπορεί παρά να είναι μια Εκκλησία φτωχή και των φτωχών». (Χριστιανισμός της χαράς, σ. 21). 
Για ακόμη μια φορά, ο συγγραφέας ανατρέπει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις της ελληνικής κοινωνίας εναντίον των Καθολικών και όλων εν γένει των άλλων χριστιανικών ομολογιών. 
Για τον πάπα Φραγκίσκο, το Ευαγγέλιο εντέλλεται τη δικαιωματική «προτεραιότητα του φτωχού». Αυτή η επιλογή υπέρ των φτωχών ήταν βεβαίως παρούσα στον λόγο του μεγάλου κινήματος της «θεολογίας της απελευθέρωσης», που συγκλόνισε τη Λατινική Αμερική τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. 
Όπως σημειώνει ο Ζουμπουλάκης, ο νυν πάπας «έχει αφομοιώσει στη σκέψη του, στον λόγο του και κυρίως στην πράξη του» όλες τις θεμελιώδεις ιδέες αυτής της θεολογίας, χωρίς όμως «τα στοιχεία ενός βίαιου και αντιδημοκρατικού πολιτικού αριστερισμού που συχνά τη συνόδευε στην αρχή της» (σ. 25). Αλλά τι σημαίνει «προτεραιότητα του φτωχού» και μήπως η προτεραιότητα αυτή θα ήταν αντίθετη προς την απροϋπόθετη καθολικότητα του χριστιανικού μηνύματος;


Η απάντηση είναι ότι η χριστιανική αγάπη παύει να είναι μια άδεια ρητορεία και παίρνει σάρκα και οστά μόνον όταν ανοίγει σπλάχνα ελέους απέναντι στον ανήμπορο, τον φτωχό και τον ξένο. Η «προτεραιότητα του φτωχού» είναι επομένως ο μόνος τρόπος να σαρκώνεται η ηθική του Ευαγγελίου σε συγκεκριμένες και απτές καταστάσεις, εκεί όπου μακριά από τα παχυλά λόγια διακυβεύεται η ανθρωπιά του ανθρώπου. 
Η πνευματικότητα του Ευαγγελίου είναι ηθική: η καλοσύνη οφείλει, επί ποινή αυτοακυρώσεώς της, να πάρει θέση υπέρ των φτωχών και των αποκλεισμένων – όπως, αίφνης, συμβαίνει και στη λογοτεχνία του αριστερού Δ. Χατζή. 
Αν ο χριστιανισμός ιδωθεί ως μια «πολιτισμική ιδιαιτερότητα» ξεχωριστή από αυτή την ηθική στην οποία «ο ένας και μόνος Θεός, ο βασιλεύς του κόσμου, ταυτίζεται με τον τελευταίο από μας, με κάθε ανθρώπινο κουρέλι», τότε «μυστήρια, Θεία Ευχαριστία, λειτουργία, εικόνες, αρχιτεκτονικές και τα πάντα γίνονται ειδωλολατρία, καθαρή δεισιδαιμονία», λέει ο Ζουμπουλάκης σε ένα προηγούμενο καίριο βιβλίο του, στο οποίο απορρίπτει την Ορθοδοξία της «πολιτιστικής ταυτότητας» του Χρήστου Γιανναρά (Σταύρος Ζουμπουλάκης, Χριστιανοί στον δημόσιο χώρο, πίστη ή πολιτιστική ταυτότητα;, σ. 62). 
Συζητώντας τις δύο ομιλίες του πάπα Φραγκίσκου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της Ευρώπης, ο συγγραφέας αναδεικνύει το πολιτικό αισθητήριό του, καθώς και τις μεταρρυθμιστικές του προσπάθειες που τον φέρνουν σε ευθεία σύγκρουση με την εκκλησιαστική γραφειοκρατία και τον άκαμπτο συντηρητισμό της. Το κείμενο, ωστόσο, που φέρει αποκλειστικά τη σφραγίδα του πάπα Φραγκίσκου είναι η αποστολική παραίνεση, Η χαρά του Ευαγγελίου.


Αντίθετα από τη διαδεδομένη εκείνη παρανόηση που ταυτίζει τον χριστιανισμό με τη βλοσυρότητα και την έφεση στον πόνο, ο χριστιανισμός, λέει ο Ζουμπουλάκης, είναι πριν από όλα η θρησκεία της χαράς, η ίδια η ιδέα της «αποστολικότητας» δεν ξεχωρίζει από αυτή τη χαρά. Στους «δημοκρατικούς μας καιρούς» (Τοκβίλ), η χριστιανική πίστη πρέπει να ξαναϊδωθεί υπό το φως αυτής της χαράς, της χαράς της καλοσύνης. 
Η πίστη αυτή δεν είναι τυφλό συναίσθημα, αλλά ενεργείται διά της αγάπης προς τους συνανθρώπους (Γαλ 5,6). Η «τραυματισμένη και λαβωμένη Εκκλησία», η Εκκλησία που είναι η ίδια «υπαίθριο νοσοκομείο» για τον φτωχό και τον ανήμπορο –αντίθετα από την Εκκλησία του συναγελασμού με την εξουσία, του εθνικισμού, του αντισημιτισμού, του καριερισμού των αρχιμανδριτών και των μιτροφορούντων δεσποτάδων–, αυτή η Εκκλησία που οικοδομείται από τις πράξεις της αγάπης μέσα στις οποίες λάμπει το πρόσωπο του Χριστού, είναι ακριβώς η Εκκλησία με την οποία θα μπορούσε να συνομιλήσει και μια σύγχρονη, αδογμάτιστη, δημοκρατική και φιλάνθρωπη Αριστερά.

Κυριακή 22 Μαρτίου 2015

Γέροντος Χαλκηδόνος Αθανασίου: ERASMUS – BABIES


ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 
"Εἰρήνη: μία περίοδος ἀπάτης εἰς τὴν παγκόσμιον 
πολιτικήν, μεταξὺ δύο περιόδων πολέμου". 
(Ambrose Bierce) 
Ἀναμφιβόλως καὶ ὡς γνωστόν, ζῶμεν σήμερον μίαν ἐποχήν, σὺν τοῖς ἄλλοις, μεγάλων μετακινήσεων καὶ ἀνακατατάξεων, αἱ ὁποῖαι ἔχουν ποικίλα αἴτια: Πολέμους, τρομοκρατίας καὶ βαρβαρότητας, οἰκονομικὴν κρίσιν, ἀλλαγὴν νοοτροπίας ἐν πολλοῖς, ἐθνοφυλετισμόν, φθίνουσαν ἀλλὰ καὶ ἀναζωπυρουμένην καὶ δὴ φονταμενταλιστικὴν θρησκοληψίαν κ.ἄ. 
Καὶ αἱ μετακινήσεις αὐταὶ πληθυσμῶν εἰς ποικίλας χώρας, οὐχὶ βεβαίως ἄγνωστοι καὶ εἰς τὸ παρελθόν, δημιουργῶσιν πλεῖστα ὅσα ἀρνητικὰ καὶ θετικὰ προβλήματα καὶ εἰς τὰς χώρας αἱ ὁποῖαι δέχονται τοὺς διαφόρους μετανάστας. Ἓν τούτων ἀσφαλῶς εἶναι καὶ ἡ ἐπιμειξία ἀνθρώπων, ἀνηκόντων εἰς διαφόρους πολιτισμοὺς καὶ θρησκεύματα, ἡ ὁποία πάντως συμβάλλει καὶ εἰς τὴν εὐγονικήν! 
Συνέπεια αὐτῆς εἶναι, μεταξὺ ἄλλων, καὶ τὰ Erasmus – Babies ἐν Εὐρώπῃ. Οὕτως ἡ ὀνομασία τοῦ οὐμανιστοῦ καὶ ἑλληνιστοῦ Ἐράσμου χρησιμοποιεῖται σήμερον ὑπὸ τῆς Ε.Ε. οὐχὶ μόνον διὰ τὰ ἐκπαιδευτικὰ προγράμματα, ἀλλὰ μετεπήδησεν "ὡς μὴ ὤφελεν" καὶ εἰς τὰ "μωρά"! Ὑπάρχουν δηλαδὴ περὶ τὸ ἓν ἑκατομμύριον νεογνά, τὰ ὁποῖα προέρχονται ἀπὸ γονεῖς γνωρισθέντας καὶ ἀγαπηθέντας κατὰ τὸ διάστημα τῶν σπουδῶν τους ἐν Εὐρώπῃ. Καὶ ἓν ἑκατομμύριον νήπια ἀπὸ τοῦ 1987 σημαίνει ἓν ἑκατομμύριον πολιτῶν, τῶν ὁποίων οἱ πάπποι καὶ προπάπποι ἴσως ἐπολέμησαν εἰς τὰ πεδία μαχῶν τῶν Παγκοσμίων Πολέμων. Καὶ αὐτὰ τὰ παιδιὰ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα μιᾶς καταστάσεως, ἡ ὁποία σήμερον θεωρεῖται ὡς αὐτονόητος ἐν Εὐρώπῃ: τῆς Εἰρήνης, ἐκ τῆς ὁποίας δὲν εἶναι ἄσχετα καὶ τὰ Fasching–, Contergan – Babies κ.ἄ.! 
Ὅταν οἱ πρὸς ἀλλήλους ἐχθροὶ στρατιῶται κατὰ τὸ 1914 μέσα στὰ χαρακώματα συνεόρταζαν τὰ Χριστούγεννα, τοῦτο ἦτο ἓν θαῦμα ἐντὸς τῆς φρίκης τοῦ πολέμου. 
Σήμερον μετὰ ἑκατὸ χρόνια τὸ θαῦμα ἀπέβη καθημερινότης. Ἔχομεν φίλους εἰς ὁλόκληρον τὴν Εὐρώπην, ἑορτάζομεν τὴν Καλὴν Βραδυὰν εἰς Παρισίους ἢ τὸ Λονδῖνον πολὺ φυσικῶς, καὶ ἀγοράζομεν δῶρα ἀπὸ συντροφικὰς πόλεις τῆς Πολωνίας! Ὡραῖα πράγματα σμίγοντα τοὺς ἀνθρώπους. 
Μεμψιμοιροῦμεν ὅμως καὶ συχνὰ ἀντὶ νὰ χαιρόμεθα εἰς τὴν Ἡνωμένην Εὐρώπην, εἰς τὴν ὁποίαν ζῶμεν, ἀγαπώμεθα καὶ ἐργαζόμεθα ὅπου θέλομεν. Ἐκνευριζόμεθα διὰ τὴν Εὐρωπαϊκὴν γραφειοκρατίαν καὶ τοὺς νόμους τῆς Ε.Ε., τῶν ὁποίων ἡ ἔννοια δὲν εἶναι πάντοτε σαφής, διὰ πλημμελεῖς ρυθμίσεις καὶ προγράμματα, τὰ ὁποῖα συνοδηγοῦν εἰς τὴν σύγχρονον μετα-αναπτυξιακὴν κοινωνίαν, καὶ φωτοβόλους λυχνίας, αἱ ὁποῖαι δὲν ἀκτινοβολοῦν ὡς πρότερον. Λησμονῶμεν τόσον ταχέως πόσον ἐπαναστατικὴ εἶναι ἡ ρουτίνα αὐτὴ καὶ ὅτι ἓν Κοινοβούλιον ὅπου συνεργάζονται 751 βουλευταὶ ἀπὸ 28 χώρας, συνιστᾶ μίαν ἔκπληξιν διὰ τὴν παγκόσμιον ἱστορίαν. Εἰρήνη ἐν Εὐρώπῃ καὶ ἓν ἑκατομμύριον Erasmus – Babies: Αἱ δύο αὐταὶ εἰδήσεις δὲον ἀκόμη καὶ εἰς τοὺς "μεμψίμοιρους" σκεπτικιστὰς νὰ προκαλοῦν ἓν χαμόγελον1
Βεβαίως δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία διὰ τὴν ἐν πολλοῖς ὀρθότητα τῶν ἀνωτέρω. Ὅμως ἐρωτᾶ τις: Μήπως δὲν ὑπάρχει πλέον τὸ μῖσος μεταξὺ τῶν λαῶν; Πόσαι χῶραι εὐημέρησαν ἐκ τῆς εἰσόδου των εἰς τὴν πολυθρύλητον Ε.Ε., ὅταν οἱ "σοφοί" γραβατο-μεγιστᾶνες τῆς "γραός" φαουστικῶς βρυχῶνται: Ἀποφασίζομεν καὶ διατάζομεν, ὅταν τῇ εὐλογημένῃ συνεργείᾳ των κατεστράφησαν ἡ γεωργία, ἡ κτηνοτροφία, τὸ ἐμπόριον καὶ ἡ βιομηχανία οὐκ ὀλίγων κρατῶν, ὅταν αἱ χῶραι αὐταὶ ὁδηγοῦνται νὰ εἰσάγουν τὰ εὐθηνότερα ἰδικῶν των γεωργικά, ὀπωροκηπευτικὰ καὶ κτηνοτροφικὰ προϊόντα καὶ ἀπὸ χώρας μακρυνάς ἀντὶ τῶν ἐντοπίων ἐξαιρέτων τοιούτων, ὅταν ἐλεῶσιν τὰς "πτωχάς" χώρας, αἱ ὁποῖαι τόσα προσέφεραν εἰς τὸν πολιτισμόν, δανείζοντες2 οὐχὶ Θεῷ (Παροιμ. 19, 17), ἀλλὰ τῷ Μισοκάλῳ καὶ "λησμονοῦντες" τὸ "ἐὰν δανείζητε παρ’ ὧν ἐλπίζετε ἀπολαβεῖν, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί" (Λουκ. 6, 34) καὶ ἀποβαίνοντες πλουσιότεροι, ὅταν ἐνισχύωσιν τὴν πολεμικὴν βιομηχανίαν, μὴ ἐξαιρουμένου ἔν τινι βαθμίδι καὶ τοῦ ΠΣΕ!, ὅταν ὑποθάλπουν τὰς ἐπιδημίας! καὶ κωφεύουν εἰς τὴν οἰκολογικὴν καὶ κλιματολογικὴν καταστροφὴν, ὅταν ἐπιχειρεῖται τῇ συμβολῇ καὶ καταχθονίων δυνάμεων, ὁμοιομορφία ἐν πᾶσιν χάριν εὐκόλου ἐλέγχου; Τοῦτ’ ἔστιν οὐχὶ μόνον εἰς τὴν ἀρχιτεκτονικήν, τὴν τέχνην, άλλὰ καὶ τὴν γλῶσσαν, τὰ ἤθη, τὸ φύλον (μόδα unisex), τὴν οἰκονομίαν, τὸ νόμισμα καὶ ἄλλα πολλά, κατηργουμένης τῆς πολιτισμικῆς καὶ ἐθνικῆς ταυτότητος καὶ ἰδιαιτερότητος, τῆς ἑνότητος ἐν τῇ ποικιλίᾳ, πρὸς ἐπικράτησιν τῆς ἀποκαρδιωτικῆς ὁδοστρωτηροποιήσεως, ἀποπροσωπο- καὶ ἀποθρησκειο-ποιήσεως τοῦ "δῆθεν" ἐλευθέρου καὶ αὐτονόμου ἀτόμου. 
Καὶ πάντα ταῦτα ἵνα πληρωθεῖ καὶ τὸ ρηθὲν ὑπὸ τοῦ Publilius Syrus: "Εἰς τὸν πόλεμον πλήγεται τὸ ξίφος, εἰς τὴν εἰρήνην ἡ εὐτυχία".
_________________________________________ 
1- E. Rheinheimer-Chabbi, Liebeserklärung an Europa, Publik-Forum ἀρ. 19 (2014) 14. 
2- J. Kaiser – M. J. Wilde, Schuldenschnitt für Griechenland?, Ἔνθ. ἀνωτ. ἀρ. 3 (2015) 8.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ 1821 ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ


Επίσημη παρουσίαση του Τόμου των Πρακτικών του Β´ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για το 1821 
Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος διοργανώνει εκδήλωση για την παρουσίαση του Τόμου του Β´ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα: «Η ζωή των υποδούλων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας. Καταπίεση - Κοινοτισμός - Παιδεία», που θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα 23 Μαρτίου 2015, ώρα 18:00 στην Αίθουσα «Λόγου και Τέχνης» στην Στοά του Βιβλίου (οδός Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου Αρσακείου Μεγάρου). 
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης έχει ως εξής: 
• Χαιρετισμός Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου. Εισηγητές: 
• Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Θερμοπυλών κ. Ιωάννης, Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Πεντέλης και Γενικός Διευθυντής του Διορθοδόξου Κέντρου της Εκκλησίας της Ελλάδος. 
• Η κα Δέσποινα Μιχάλαγα Λέκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών εις την «Εκκλησιαστικήν Ιστορίαν των νεωτέρων χρόνων (1453 κ. εξ.)». 
• Καταληκτήριος χαιρετισμός Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνατίου, Προέδρου της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος. 
Συντονίζει: Ο κ. Κωνσταντίνος Χολέβας, Πολιτικός Επιστήμων και Αρχισυντάκτης του Περιοδικού «Εκκλησία». 
1821-2021: 10 ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΓΙΑ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 
Με απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος υλοποιεί κάθε χρόνο, από το 2012, την διοργάνωση 10 Διεθνών Επιστημονικών Συνεδρίων για τη μελέτη της Τουρκοκρατίας και της Επαναστάσεως του 1821. 
Στόχος είναι, το 2021 που θα συμπληρωθούν 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, να υπάρχουν σε τόμους τα Πρακτικά και των 10 αυτών Επιστημονικών Συνεδρίων σε μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε, να γνωρίσουμε ψύχραιμα, να ερμηνεύσουμε και να αποκαλύψουμε τον πραγματικό χαρακτήρα προσώπων και γεγονότων εκείνης της εποχής, μιας εποχής που έχει πέσει κατά καιρούς θύμα μονομερών και μη τεκμηριωμένων θεωρήσεων. 
Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί τρία Συνέδρια:
2012: «Ιστοριογραφία και πηγές για την ερμηνεία του 1821».
2013: «Η ζωή των υποδούλων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας. Καταπίεση-Κοινοτισμός-Παιδεία».
2014: «Ορθόδοξη Εκκλησία και διαφύλαξη της Εθνικής Ταυτότητος. Νεομάρτυρες- Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός- Επαναστατικά Κινήματα». 
Η έκδοση και κυκλοφορία των Πρακτικών των Συνεδρίων είναι προσφορά των εκδόσεων «ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ».

Σάββατο 21 Μαρτίου 2015

Ο ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ "ΤΗ ΥΠΕΡΜΑΧΩ" ΣΕ ΜΙΝΟΡΕ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΜΑΝΕΑ


Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 
«Σεβασμιώτατε», του λέω με ενθουσιασμό, «άκουσα ένα Τη υπερμάχω σε μινόρε!». Και ευθύς αρχίζει να μου το ψάλλει! 
Μένω εμβρόντητος! «Αυτό το Τη υπερμάχω είναι του Μανέα», του λέω. «Πώς το ξέρετε απέξω;».
Και μου απαντάει χαμογελώντας: «Και τον Μανέα τον ήξερα». 
Ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος, ο μουσικότατος, μου είχε λύσει τον γρίφο. Γι’ αυτό ήξερε και έψαλε Νικόλαο Σμύρνης, ήδη από τη νεότητά του. Ως μαθητής, και μάλιστα στην διάρκεια μιας διδακτικής ώρας (όπως μου είχε πει), τόνισε το δοξαστικό της Πεντηκοστής «Δεύτε λαοί» σε ήχο πλ. δ’, με βάση την αντίστοιχη μελοποίηση του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης. 
Είχε έλθει, λοιπόν, από τη νεανική του ηλικία ο μακαριστός Πατρών Νικόδημος σε επαφή με την Σμυρναίϊκη ψαλτική παράδοση, προφανώς λόγω των προσφύγων ψαλτών που ήλθαν στην Αθήνα μετά την μικρασιατική καταστροφή. Γι’ αυτό έψαλε – απαραιτήτως την περίοδο του Τριωδίου – το «Τριώδιο» του μικρασιάτη Εμμανουήλ Φαρλέκα (Αϊδίνι 1877 – Αθήνα 1959), ο οποίος διετέλεσε Γραμματεύς της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και Πρωτοψάλτης στην Συνοδική Ι. Μονή Πετράκη. 
Γνώριζε και τον Πέτρο Μανέα. Και ο Δεσπότης και ο αδελφός του μακαρίτης Απόστολος Βαλληνδράς. Το «Τη υπερμάχω» σε μινόρε του Μανέα, ψαλλόταν και μονοφωνικά από Αθηναίους ψάλτες, μεταξύ των οποίων και ο Απ. Βαλληνδράς. 
Ο Μανέας ήταν διάσημος ψάλτης στη Σμύρνη και ηχογράφησε ύμνους για πρώτη φορά το 1911 (Gramophone). Παρότι ο Μανέας ήταν σπουδαίος βυζαντινός ψάλτης, σύγχρονος (για κάποιους και μαθητής) του πρωτοψάλτη της Μ.τ.ΧΕ. Ιακώβου Ναυπλιώτη και μαθητής του Μισαήλ Μισαηλίδη, ήδη από τη Σμύρνη είχε συστήσει και ένα είδος πολυφωνικής χορωδίας. 
Ο κληρωτός στρατιώτης της κλάσεως του 1922, Νικόλαος Ζευγαδάκης, είναι το πρόσωπο που κατέγραψε στο ημερολόγιό του με απαράμιλλη ακρίβεια, τις χριστιανικές εορτές και τελετές του τελευταίου έτους της Σμύρνης (1921-1922), στους μεγαλύτερους ναούς της οποίας εκκλησιάσθηκε κατά την εκεί παραμονή του αναμένοντας να προωθηθεί στο μικρασιατικό μέτωπο. Μας διασώζει μια πολύτιμη μαρτυρία για τον Μανέα, όταν εκκλησιάστηκε στον Ι. Ναό του Αγίου Δημητρίου Σμύρνης στις 2 Ιανουαρίου 1922. Γράφει: 
"Έψαλλε δε ο επίσης ονομαστός ωσαύτως ιεροψάλτης Πέτρος Μανέας. Ήτο επικεφαλής μικτής και λίαν πολυσυνθέτου χορωδίας, ήτις έψαλλεν από κειμένου ευρωπαϊκής σημειογραφίας αρμονικήν μουσικήν. Από τον βυζαντινόν ή μάλλον τον ανατολίτην ιεροψάλτην Μανέαν δεν το επερίμενα αυτό. Πιθανόν θεωρώ, ότι η απρόβλεπτος εκείνη προσφορά από τον βυζαντινόν τούτο ιεροψάλτην ανταπεκρίνετο εις ανάλογον του εκκλησιαζομένου κοινού επιθυμίαν."
Είναι ακριβώς όπως το υποθέτει ο αείμνηστος στρατιώτης. Η Σμύρνη είχε επιρροές δυτικές, λόγω του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα της, και ο Μανέας ήταν από τους ψάλτες που είχε ανταποκριθεί στην πρόκληση των καιρών. Κάτι ανάλογο συνέβαινε και στην Αθήνα και στην Πάτρα και σε άλλες πόλεις του Ελλαδικού χώρου με αστική τάξη, η οποία είχε προσχωρήσει στην πολυφωνία ή σε εκδοχές της. Αρκετοί ονομαστοί ψάλτες υπηρετούσαν και τα δύο είδη. 
Ο Πέτρος Μανέας άφησε εποχή στον ιστορικό Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής Ακαδημίας, όπου ήταν πρωτοψάλτης από το 1931 έως το θάνατό του. Από την παρουσία του Μανέα στην Αθήνα (εκτός από τη γενική θρυλική εντύπωση του γερο-Μανέα!) τρία μέλη του γνώρισαν μεγάλη διάδοση, από στόμα σε στόμα, κυρίως, μάλιστα, μέσω γυναικείων μοναστηριών: ένα Άξιον εστί, το Τη υπερμάχω και ένα Σήμερον κρεμάται, όλα σε πλάγιο πρώτο εναρμόνιο. Σήμερα δε νομίζω ότι έχει επιβιώσει κάποιο από αυτά. 
Παραθέτω εδώ μια ηχογράφηση του "Τη υπερμάχω στρατηγώ" σε μινόρε, του Πέτρου Μανέα (1870-1950), με συνοδεία χορωδίας και αρμονίου. Πρόκειται για μία – μάλλον ζωντανή - ηχογράφηση του 1930 και περιλαμβάνεται στον ψηφιακό δίσκο "Μουσική της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας" 1924-1930, της σειράς ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΡΧΕΙΟΝ. Ο προσεκτικός ακροατής θα καταλάβει ότι η μελοποίηση αυτή του Μανέα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία έξυπνη προσαρμογή του γνωστού μέλους του «Τη υπερμάχω» (ήχος πλ.δ’) σε μινόρε.


Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου, του αυταδέλφου αυτού Αποστόλου και Πέτρου του Μανέα, αιωνία η μνήμη!

"Μ' ΕΝΑ ΤΡΙΦΥΛΛΙ ΦΩΣ" - ΜΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΛΥΤΗ ΣΤΟ ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ (ΦΩΤΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ)


Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, στο αμφιθέατρο του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών Α.Π.Θ., η εκδήλωση "Μ’ ένα τριφύλλι φως", αφιερωμένη στον Οδυσσέα Ελύτη. 
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 18 Μαρτίου, ημέρα κατά την οποία συμπληρώθηκαν 19 χρόνια από την αναχώρηση του ποιητή στ' άστρα, και ήταν ενταγμένη στις εκδηλώσεις παράλληλα με την έκθεση «Τιμή στον Τεριάντ», καθώς ο ποιητής είχε φιλική σχέση με τον Τεριάντ και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το φαινόμενο «ζωγράφος Θεόφιλος».
Η Ιουλίτα Ηλιοπούλου απήγγειλε επιλεγμένα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη. Τραγούδησαν ο Σπύρος Σακκάς και η Άρτεμις Μπόγρη. Η μουσική συνοδεία πιάνου από τον Γιώργο Κουρουπό και μαντολίνου από την Βιβή Γκέκα, σε συνδυασμό με τις ερμηνείες ποίησης και τραγουδιού, μάγεψαν το πολυπληθές ακροατήριο. 
Παρευρέθηκαν η Αλεξάνδρα Γουλάκη - Βουτυρά, καθηγήτρια και Γενική Γραμματέας του Δ.Σ. του Τελλογλείου, η Αιμιλία Ζέρβα, μέλος του Δ.Σ. του Τελλογλείου, ο Χαράλαμπος Αηδονόπουλος, αντιπεριφερειάρχης σε θέματα Κοινωνικής Συνοχής και Αλληλεγγύης, ο Αθανάσιος Τσαυτάρης, πρώην υπουργός Γεωργίας, ο Κωνσταντίνος Ζέρβας, δημοτικός σύμβουλος του δήμου Θεσσαλονίκης, πρώην αντιδήμαρχος Κινητοποίησης της Κοινωνίας των Πολιτών, Νεολαίας και Αθλητισμού και πλήθος κόσμου. Η εκδήλωση έκλεισε με το ενθουσιώδες χειροκρότημα του κοινού προς τους συντελεστές του αφιερώματος.


Related Posts with Thumbnails