ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Πριν 60 χρόνια, το 1956, ο Αντρέι Ταρκόφσκι (Andrei Tarkovsky) εισέρχεται στην περίφημη κινηματογραφική σχολή της Μόσχας VGIK και παρακολουθεί μαθήματα, με δάσκαλο τον σπουδαίο σκηνοθέτη Μιχαήλ Ρομ. Συμμαθητής του ήταν ένας άλλος μεγάλος της έβδομης τέχνης, ο γεωργιανός Σεργκέι Παρατζάνωφ. Το 1960 αποφοιτά, υποβάλλοντας ως πτυχιακή εργασία τη διάρκειας 46 λεπτών ταινία Ο βιολιστής και ο οδοστρωτήρας, που ουσιαστικά αποτελεί την πρώτη του κινηματογραφική δουλειά. 

Φέτος, συμπληρώνονται 30 χρόνια από το θάνατό του (29 Δεκεμβρίου 1986), που σημαίνει ότι θα είναι πολλές οι …αγιογραφίες του. Κι εκείνος θα επαναλαμβάνει αυτό που έγραψε στις 7.11.1973: «Γιατί θέλουν όλοι να με μετατρέψουν πάση θυσία σε άγιο; Ω Θεέ μου! Εγώ θέλω απλώς να δημιουργήσω». 

Γιατί ο Ταρκόφσκι ήταν ένας δημιουργός! Με όλη τη σημασία της λέξης και της έννοιας. Και ως τέτοιος ήταν ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ! Δεν υπόκειται σε καμία ιδεολογία, εξάρτηση, σε καμία στρατευμένη τέχνη, σε κανένα συμβατικό σχήμα. Νομίζω πως ο Ταρκόφσκι ένιωθε την αυθεντία του. Απόλυτα σίγουρος για την ανωτερότητά του, ήταν αδύνατο να συμβιβαστεί με οτιδήποτε, εκπροσωπώντας έναν ελιτισμό που τον έκανε ιδιαίτερα αντιπαθή στις σοβιετικές αρχές. 

Μια μερίδα θρησκευομένων τον έκανε «σύμβολο», ένεκα των έμπυρων μεταφυσικών ανησυχιών του, που βρίσκουν διέξοδο στις ταινίες του. Όμως ούτε αυτό είναι. Γιατί είναι πέρα και από κάθε συμβατική θρησκευτικότητα. Είναι βαθειά πνευματικός. 

Ο ίδιος ο Ταρκόφσκι έχει πει σε συνέντευξή του το 1984. «Για μένα δεν είναι πρωτεύον να είμαι κατανοητός απ’ όλους. Το πιο σημαντικό για μένα είναι να μην είμαι κατανοητός απ’ όλους. Εάν το φίλμ είναι μορφή τέχνης – και νομίζω μπορούμε να συμφωνήσουμε σ’ αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα καλλιτεχνικά αριστουργήματα δεν είναι καταναλωτικά αγαθά. Αντίθετα είναι σαν καλλιτεχνικές πυραμίδες που εκφράζουν τα ιδανικά μιας εποχής. Πάντα υπό το πρίσμα της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας και με σεβασμό στην κουλτούρα που τα γεννά». 

Κι ακόμα στο περίφημο βιβλίο του «Σμιλεύοντας το χρόνο» ο Ταρκόφσκι γράφει: «Ο καλλιτέχνης θέλει να κλονίσει εκ βάθρων τη σταθερότητα της κοινωνίας για να πλησιάσει περισσότερο το ιδεώδες. Η κοινωνία αποζητά τη σταθερότητα, ο καλλιτέχνης το άπειρο. Τον καλλιτέχνη τον ενδιαφέρει η απόλυτη αλήθεια, γι αυτό κοιτάζει μπροστά και βλέπει τα πράγματα πιο γρήγορα από τους άλλους.» 

Αυτό μας δίδαξε ο Ταρκόφσκι: πώς να μην επιδιώκουμε τη σταθερότητα που μυρίζει θανατίλα και απομακρύνει τον άνθρωπο από το άπειρο. Μας δίδαξε πως είναι θανατηφόρα υπόθεση το βόλεμα που σημαίνει να ζεις μέσα στο ψέμα μιας ασφάλειας (κοινωνικής, θρησκευτικής, συναισθηματικής, οικονομικής, κινηματογραφικής κ.λπ.). 

Με αφορμή, λοιπόν, τα 30 χρόνια από την κοίμηση του Αντρέϊ Ταρκόφσκι, το Ραδιόφωνο της Εκκλησίας 89,5 στο πλαίσιο της εκπομπής «Ραδιοφωνικές Προσωπογραφίες», που μεταδίδεται κάθε Σάββατο 12:00 - 14:00, παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στη ζωή και στο έργο του με δύο δίωρες εκπομπές και με καλεσμένο τον π. Πέτρο Μινώπετρο, σκηνοθέτη (ειδικευμένο στον κινηματογράφο της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης) και Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Κινηματογραφικής Λέσχης της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Αυτό το Σάββατο 9 Ιανουαρίου 2016 η εκπομπή έχει θέμα: «Θεωρία και πράξη του κινηματογράφου μέσα από τη φιλμογραφία του Αντρέϊ Ταρκόφσκι. Μέρος Α΄». Την εκπομπή επιμελείται και παρουσιάζει ο δημοσιογράφος Βασίλης Σπυρόπουλος. 

Όντως ο Ταρκόφσκι «τήν πρᾶξιν εὗρε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν». 

Αλλά θα επανερχόμαστε συχνά αυτή τη χρονιά στον σμιλευτή του χρόνου.