Σάββατο 28 Φεβρουαρίου 2009

ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΣ

Γράφω αυτό το σημείωμα για μια σπουδαία παράσταση εν θερμώ. Εξημμένος. Μαγεμένος από κάτι νέα παιδιά που αγνοούσα παντελώς και μου έδωσαν ένα ισχυρό μάθημα, σα ράπισμα, για το τι είναι θέατρο σήμερα και πως σ' αυτό μπορεί να συνυπάρχουν φανταστικά ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και ο Gabriel Garcia Marquez.
Ο Παπαδιαμάντης ανήκει αναμφισβήτητα στην προσωπική μου μυθολογία. Έχω γράψει γι' αυτόν, έχω κάνει πολλές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές για πτυχές του έργου και του βίου του, έχω ψάλλει τα υμνογραφήματά του, προστρέχω συνεχώς σ' αυτόν, του οφείλω κινήματα ψυχής άπειρα. Παρακολουθώ ό,τι πέφτει στην αντίληψή μου γι' αυτόν, και φυσικά με ενδιαφέρει ο Παπαδιαμάντης στο θέατρο. Κάτι που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να πυκνώνει. Διηγήματα του Παπαδιαμάντη εν είδει θεατρικού αναλογίου, με μια κάποια δράση, μικρότερη ή μεγαλύτερη κάθε φορά.
Άλλες απ' αυτές τις μεταφορές έχουν ενδιαφέρον, άλλες είναι α-φάνταστες, κάποιες ολότελα αδιάφορες.
Αυτό που είδα προχθές στο θέατρο Συνεργείο (Κολωνού 31, Μεταξουργείο) δεν είναι απλώς ευ-φάνταστο. Είναι φανταστικό!!!
"Νεκροί ταξιδιώτες" σε σκηνοθεσία της 27χρονης (!!!) Γιολάντας Μαρκοπούλου. Ο "Νεκρός ταξιδιώτης" του Παπαδιαμάντη ...κονταροχτυπιέται με τον "Πιο όμορφο πνιγμένο του κόσμου" του Μάρκες. Όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί η μεταφράστρια Μαρία Χατζηεμμανουήλ "ο ρεαλισμός του Παπαδιαμάντη σμίγει με τον μαγικό ρεαλισμό του Μάρκες και στ΄απόκρημνα βράχια του αιγαιοπελαγίτικου νησιού φυτρώνουν τριαντάφυλλα της Καραϊβικής".
Μέχρι τώρα οι Παπαδιαμαντολόγοι ανεδείκνυαν τη σχέση Παπαδιαμάντη - Ντοστογιέφσκι, που έχει σίγουρα πολλά ερείσματα για ομοιότητες γραφής και βίους παράλληλους. Κανείς δεν είχε σκεφθεί τον Μάρκες. Του οποίου το κείμενο είναι... Παπαδιαμαντικό. Φυσικά, πέρα από τα κοινά στοιχεία των δύο κειμένων με επίκεντρο τον Νεκρό, όμορφο ταξιδιώτη που δίνει ζωή στους ζωντανούς, το σημαντικό εδώ είναι η επί σκηνής παρουσίασή τους.
Κίνηση, χορός, τραγούδι, λόγος εκφερόμενος με τρόπο πρωτόφαντο, σκηνικά που έχουν γίνει ένα με τον ...underground χώρο στο Μεταξουργείο, και είναι άκρως λειτουργικά, με οικονομία και ποιητικότητα φτιαγμένα (σκηνικά/κοστούμια: Αλεξάνδρα Σιάφκου - επιμέλεια κίνησης: Αντιγόνη Γύρα - μουσική: Δημήτρης Ίσαρης - φωτισμοί: Ηλέκτρα Περσελή).
Αυτά τα νέα παιδιά, όλα γύρω στα τριάντα, που παίζουν: Μαρία Αιγινίτου, Βιολέττα Γύρα, Γιώργος Στάμος και Χάρης Χαραλάμπους, με εξέπληξαν όπως ο κόσμος των φυτών - αείποτε - τον Ελύτη.
Προσέγγισαν, μαζί με την σκηνοθέτη Γιολάντα Μαρκοπούλου, τον Παπαδιαμάντη όπως στην πραγματικότητα είναι: ενσώματος, ποιητικός, σκληρά ρεαλιστικός ενίοτε, με χιούμορ, με αίσθημα και πάνω απ' όλα ένταση! Χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες, παρωχημένης "χριστιανικότητας" ή παπαδιαμαντικής υστερίας, είδαν τον κυρ Αλέξανδρο βαθιά ανθρώπινα και αιωρούμενον "εις τερπνήν αιώραν", ως η πολυφίλητός του Παναγία η Κουνίστρα, μετάρσιον γενόμενον τω πνεύματι σωματικώς.

Η παράσταση αυτή είναι μια πρόταση για μια σύγχρονη προσέγγιση του Παπαδιαμάντη, ο οποίος είναι μεγάλος ακριβώς επειδή μπορεί να διαλέγεται με τον Μάρκες! Αυτή η συνύπαρξη ήταν τόσο φυσική μέσα στην παράσταση που σε άφηνε άναυδο. Περνούσαν κάμποσα δευτερόλεπτα για να καταλάβεις ότι από τον Παπαδιαμάντη έχουμε περάσει στον Μάρκες και τανάπαλιν. Τέτοια συνοχή! Τέτοια σφιχτό δέσιμο!
Τα παιδιά του Συνεργείου μας αποδεικνύουν περίτρανα την Άλλη Ελλάδα που υπάρχει παράλληλα με την αθλιότητα που μας κατακλύζει, και μας κάνουν αισιόδοξους για τη νέα γενιά, που κι αυτή, όπως κι ο τόπος, πορεύεται με τις εξαιρέσεις της. Μα τα παιδιά αυτά είναι ολότελα σημερινά και απίστευτα φρέσκα. Ολόδροσα! Μια παράσταση πλημμυρισμένη από φως "μαργαρώδες", κάπου εκεί στο Μεταξουργείο, απέναντι από τους σκοτεινούς οίκους ανοχής...

Ευχαριστώ θερμά την σκηνοθέτιδα Γιολάντα Μαρκοπούλου για την παραχώρηση των φωτογραφιών από την παράσταση.

ΑΦΙΕΡΩΣΗ


Ξεκίνησα να γράφω αυτές τις γραμμές στα τέλη του Γενάρη του 2006. Μετά από μια κουβέντα με την Έλλη στο Μοναστηράκι. Μετά από πολλές κουβέντες σε σπίτια, σε δρόμους, σε σκαλιά, σε παγκάκια, σε εκκλησίες, σε ταβέρνες, σε πορείες, σε τρένα, σε συναυλίες και παραλίες. Με ανθρώπους διαφορετικούς, που υπήρξαν δώρο για μένα. Μεθυσμένη και ξεμέθυστη. Χαρούμενη και κλαμένη. Ήρεμη και θυμωμένη. Ωστόσο πάντα ερωτευμένη και παθιασμένη. Έτσι η προσπάθεια αυτή τελικά έγινε:
Γι’ αυτούς που μπορούν να υπάρξουν μονάχα ολόκληροι: χωρίς την ψυχή τους είναι πτώματα, ενώ χωρίς το κορμί τους φαντάσματα. Που αγαπούν ολόκληροι: πάει να πει σωματικά: μ’ ένα άγγιγμα που θεραπεύει κι ένα ζεστό πιάτο φαΐ. Που ρίχνονται στη ζωή χωρίς καβάτζες, όπως σε κάθε μεγάλο έρωτα, δίχως να νοιάζονται για την εξασφάλισή τους.
Γι’ αυτούς που ελπίζουν σαν την πόρνη και το ληστή: χωρίς καμιά βεβαιότητα, καμιά θωράκιση, ανοιχτοί.
Που γνωρίζουν ότι δεν είναι τίποτα από μόνοι τους: υπήρξαν πάντοτε γιοι και κόρες, φίλοι και αδελφοί, εραστές· κι αν κάτι είχε αλλάξει δεν θα ήταν αυτοί που είναι. Που προσεύχονται την ώρα που σφουγγαρίζουν ή κάνουν έρωτα γιατί η Αγάπη είναι ο τρόπος που υπάρχουν.
Για τους εφήβους όλων των ηλικιών, γιατί εφηβεία είναι όταν όλα παίζονται κι όλα μπορούν να συμβούν αφού τίποτα δεν έχει βαλτώσει ακόμα στη συνήθεια. Είναι τότε που συμβαίνουν τα θαύματα. Για τους απλούς που ζουν μες στην πρωτόκτιστη αθωότητα.
Γι’ αυτούς που δεν φοβούνται να γυμνωθούν και να εκτεθούν, γιατί τίποτα δεν πόθησαν παραπάνω από αυτό: λίγη ειλικρίνεια.
Που δεν φοβούνται να μαλώσουν με το Θεό, όπως με κάθε Αγαπημένο, γιατί δεν έχουν μάθει να κρύβονται. Που δεν φοβούνται τίποτα γιατί «η αγάπη έξω βάλλει τον φόβο».
Για τους παππούδες και τις γιαγιάδες με τα ρυτιδωμένα μέτωπα και τα ροζιασμένα χέρια που μοιάζουν παλιωμένα κουκούλια απ’ όπου θα βγει η μεταμορφωμένη πεταλούδα.
Για όσους ξέρουν ότι το δύσκολο δεν είναι να στείλεις sms για τους σεισμοπαθείς στην Ινδία, αλλά το ν’ αντέξεις τον διπλανό σου με σάρκα και αίμα, πάνω στη δική σου σάρκα, στα δικά σου νεύρα· κι εκεί ζυγίζεται η αλήθεια του ανθρώπου.
Όσους μπορούν να δεχτούν ότι δεν τους αγαπούν επειδή το αξίζουν.
Για εκείνους που αγαπούν χωρίς υποχρέωση, χωρίς να περιμένουν ανταπόδοση αφού πιστεύουν πως όλα τελειώνουν εδώ. Κι όμως δεν μπορούν να υπάρξουν αλλιώς.
Που τους αρκεί το να ’ναι κανείς άνθρωπος για να κινήσουν γη και ουρανό για χάρη του.
Για όσους έχουν κάνει τις πιο μεγάλες κουβέντες με το Θεό πέντε η ώρα το πρωί στο Θησείο κλωτσώντας άδεια μπουκάλια μπύρες.
Για το πρεζόνι που μου ’δωσε την ευχή «τη γλύκα του Χριστού να ’χεις» για μισό χαμόγελο κι ένα τσιγάρο.
Γι’ αυτούς που δεν μπορούν ν’ αποδεχτούν έναν Θεό που καταλαβαίνουν. Μπορούν μονάχα να ζήσουν έναν Θεό που τους φλερτάρει σε κάθε βήμα.
Που αδυνατούν να κλειστούν αυτιστικά στις ενοχές που τους χωρίζουν απ’ τους άλλους.
Για τους ελεύθερους, που δεν τους ενδιαφέρει να επιβάλλονται, αλλά δεν μπορούν και να τους επιβληθούν.
Για όσους «τι κρίμα, παντού περισσεύουν» για τα μέτρα του κόσμου.
Για εκείνους που ζουν μ’ έναν Θεό Νυμφίο και μανικό Εραστή αφού την ομορφιά της ζωής την έμαθαν με τον έρωτα: τα ηλιοβασιλέματα και τ’ αστέρια της νύχτας.
Για τους ταπεινούς που τα δέχονται όλα όπως η γη: χωρίς να διαμαρτύρονται τα κάνουν δέντρα και λουλούδια.
Γι’ αυτούς που δεν συμβιβάζονται με ό,τι μειώνει την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.
Που μάτωσαν στις εξεγέρσεις προτού καταλάβουν ότι ο κόσμος αλλάζει μόνο αν αφήσεις να σου σταυρώσουν ό,τι σε χωρίζει από όλους και όλα.
Για εκείνους που είδαν τους φίλους τους ν’ αυτοκαταστρέφονται μες το αλκοόλ και τις ουσίες, αρνούμενοι να επιβιώσουν επειδή λαχταρούσαν να ζήσουν.
Εκείνους που προτίμησαν να χαθούν μέσα στο πάθος τους για τη ζωή παρά να χάσουν το πάθος τους.
Για όσους συντριμμένα χαρίζουν τα κομματάκια τους στο Θεό να τους τα ενώσει: να τους σώσει, να τους φτιάξει ολόκληρους, αυτό που όντως είναι.
Όσους ζουν με τη λαχτάρα να γίνει ο Χριστός «τα πάντα τοις πάσι», ν’αναστηθούν «ίνα ώσι έν», χωρίς περιορισμούς, χωρίς να νοιάζονται για τα πότε και τα πώς.
Γι’ αυτούς που μπήκαν στην εκκλησία με το αίτημα: «το απρόσληπτον και αθεράπευτον», που σημαίνει: ή θα μ’ αντέξει γιατί εγώ ο ίδιος δεν αντέχω τον εαυτό μου, ή θα με χωρέσει γιατί δεν χωράω πουθενά ή τίποτα.
Που τις στιγμές της τρέλας τους φωνάζουν: «ή κι οι τρίχες του κεφαλιού μου είναι μετρημένες ή τίποτα δεν βγάζει νόημα».
Που σηκώνουν τη γροθιά στον ουρανό: «ας με κολάσεις χίλιες φορές, φτάνει να υπάρχεις».
Γι’ αυτούς που ζουν τον Παράδεισο και την Κόλαση εδώ και τώρα γιατί έτσι παίζεται το παιχνίδι. Για όσους ζουν σαν δώρο το πρώτο μπάνιο του καλοκαιριού, ένα ποτήρι νερό, το πρώτο φύλλο της μουριάς, έναν χορό όπου κανείς δεν φυλάει τον εαυτό του.
Όσους δεν μπερδεύονται με το τι σημαίνει καλό και τι κακό αφού όλα είναι Αγάπη και άρνησή της.
Για εκείνους που είμαι καρφιά στα μάτια τους αφού δεν ξέρουν που να με κατατάξουν για να ηρεμήσουν. Γι’ αυτούς που μ’ αγκαλιάζουν και με κρατούν. Αυτούς που μ’ εμπιστεύονται.
Αυτούς που δεν ντρέπονται για μένα. Αυτούς που κάνουν όπως ο Χριστός.


Ν.Π. περ. ΕΠΙΓΝΩΣΗ άσκηση στη διάκριση των γεγονότων (τ.χ. 96, Καλοκαίρι 2006)

...ΩΣ ΕΠ' ΑΡΜΑΤΟΣ ΕΦΡΑΙΜ


«Αφορισμοί» για το άρμα Εφραίμ Κληρικοί υποστηρίζουν ότι «θίγεται το ράσο, άρα και η Εκκλησία κι η Ορθοδοξία»
Του Νίκου Παπαχρήστου από την Καθημερινή
Στο φετινό πατρινό καρναβαλικό ξεφάντωμα, που κορυφώνεται με τη μεγάλη παρέλαση των αρμάτων και των δεκάδων χιλιάδων μασκαρεμένων αυτό το Σαββατοκύριακο, τη δόξα, αλλά ίσως και το στέμμα, του Βασιλιά Καρνάβαλου, έχει κλέψει μια ρασοντυμένη φιγούρα. Πρόκειται για το ομοίωμα του ηγούμενου Εφραίμ, το οποίο, παρά τις αντιδράσεις του θρησκευτικού συλλόγου «Αγιος Μάρκος, ο Ευγενικός» και άλλων ευσεβών ορθόδοξων «μαχητών», θα παρελάσει στους δρόμους της αχαϊκής πρωτεύουσας.
«Με ένα τέτοιο άρμα θίγεται το ράσο, θίγεται η Εκκλησία, η Ορθοδοξία», τονίζει στην «Κ» ο Αρχιμανδρίτης π. Τιμόθεος Παπασταύρου, μέλος του θρησκευτικού συλλόγου που αντιμάχεται το άρμα «Εφραίμ». «Ενα παιδάκι που θα πάει στην παρέλαση και θα δει τα άρματα, μεταξύ των οποίων και το συγκεκριμένο, ξέρει ποιος είναι ο Εφραίμ; Ξέρει τι έκανε ο Εφραίμ; Βλέπει το ράσο να σατιρίζεται, να περιγελάται, να περιυβρίζεται. Αυτός είναι ο σκοπός τελικά. Οι αποδέκτες είμαστε εμείς οι κληρικοί. Υβρίζοντας το ράσο, υβριζόμαστε εμείς, υβρίζεται ο κλήρος, η Εκκλησία. Ας μην κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε. Να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας», δηλώνει και προσθέτει πως η πρωτοβουλία του συλλόγου, με την κατάθεση ασφαλιστικών μέτρων, «βρήκε μεγάλη παρασκηνιακή ανταπόκριση μεταξύ των πιστών».
Απέφυγε να αναμειχθεί
Το βέβαιο είναι ότι βρήκε την στήριξη της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Ορους, που μέσω επιστολής της ζήτησε από τον δήμαρχο Πατρέων κ. Ανδρέα Φούρα την απόσυρση του σατιρικού άρματος. Την ίδια στιγμή, η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος απέφυγε να αναμειχθεί στη «διαμάχη», προφανώς, για να μην κατηγορηθεί για συντηρητισμό σε μια περίοδο που προσπαθεί να καλλιεργήσει ένα «προοδευτικό προφίλ».
Ωστόσο, η είδηση για τη δημιουργία του άρματος έφτασε μέχρι την έρημο της Ιουδαίας, προκαλώντας τη «λύπη και την ανησυχία» των μοναχών της Λαύρας του Αγίου Σάββα. «Δεν είναι μόνο το πρόσωπο του Αρχιμανδρίτου Εφραίμ της Ιεράς Μονής του Βατοπεδίου το οποίο διακωμωδείται και εξευτελίζεται στον εφετινό καρνάβαλο, αλλά ολόκληρο το Μοναχικό Τάγμα, του οποίου το μαύρο ράσο αποτελεί τη χαρακτηριστική ενδυμασία πνευματικής μάχης, καθώς άλλωστε και του τιμημένου ελληνικού κλήρου» υποστηρίζουν οι μοναχοί, οι οποίοι, όπως λέγεται, «κινητοποιήθηκαν» από υπερσυντηρητικό έγγαμο κληρικό της βορείου Ελλάδος. «Η διακωμώδηση των ιερών χριστιανικών θεσμών είναι συστατικό στοιχείο της τελετουργίας του σατανισμού και της μαγείας. Αντιλαμβάνονται οι διοργανωτές του καρνάβαλου ποιες δαιμονικές πύλες ανοίγουν και ποιους πνευματικούς νόμους ενεργοποιούν πάνω στην πόλη των Πατρών ιδιαίτερα με τον εφετινό καρνάβαλο;», διερωτώνται εμφατικά οι μοναχοί. Αλλά και ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Ανθιμος, μιλώντας στην «Κ», εμφανίζεται αντίθετος με το άρμα που αναπαριστά τον πρώην ηγούμενο της Μονής Βατοπεδίου. «Στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί πολύ βαρύ σφάλμα το γεγονός της γελοιοποιήσεως του θέματος της Μονής Βατοπεδίου και της ανανεώσεως του σκανδαλισμού στις ψυχές των πιστών. Γι’ αυτό νομίζω ότι αυτό το συγκεκριμένο άρμα στο πατρινό καρναβάλι δεν θα έπρεπε να γίνει», τονίζει ο κ. Ανθιμος, ο οποίος όταν ξέσπασε το «σκάνδαλο της Βιστωνίδας» ήταν από τους πρώτους που ζήτησε την παραίτηση του π. Εφραίμ από την ηγουμενία της Μονής.
«Το πρόβλημα δεν είναι εάν οι καρναβαλιστές θα διακωμωδήσουν τα πρόσωπα αυτά που έχουν εκτεθεί σε σκάνδαλα. Το πρόβλημα είναι τα ίδια τα πρόσωπα που δημιουργούν σκάνδαλα με τις συμπεριφορές τους και εκθέτουν την Εκκλησία. Οι λειτουργοί της Εκκλησίας με τα σεξουαλικά, ηθικά, οικονομικά σκάνδαλα τους εκθέτουν την Εκκλησία. Οπότε να μην ψάχνουμε στον απόηχο των σκανδάλων να βρούμε εχθρούς μέσα στην κοινωνία και στις διάφορες εκδηλώσεις της», υποστηρίζει ο κ. Λαυρέντιος Ντε Τζώρτζιο, ιδρυτής και επικεφαλής της νεοσύστατης Φιλορθόδοξης Ενωσης «Κοσμάς Φλαμιάτος». Η συντηρητική οργάνωση, που εδρεύει στην Θεσσαλονίκη, αγωνίζεται, κατά δήλωσή της, «για την αυθεντικότητα της ορθοδόξου πίστεως και την ακεραιότητα της Εκκλησίας», ενώ πολλές φορές έχει ασκήσει δριμεία κριτική σε ιεράρχες που υποστηρίζουν τον διάλογο με τους ετεροδόξους. «Η κριτική κατά της Εκκλησίας, έστω και αν αυτοί που την κάνουν είναι εκκλησιομάχοι, εχθροί της ή αντί-ορθόδοξοι, δεν θα γινόταν αν δεν είχαν δοθεί οι αφορμές από τα καμώματα και τις συμπεριφορές των λειτουργών της», δηλώνει στην «Κ» με αυστηρότητα ο κ. Ντε Τζώρτζιο.
«Σκοπός μας δεν είναι να θίξουμε την Εκκλησία. Σκοπός μας είναι να σατιρίσουμε -και όχι να κατηγορήσουμε- ένα συγκεκριμένο πρόσωπο για συγκεκριμένες ενέργειες με πολιτικές διαστάσεις», ξεκαθαρίζει από την πλευρά του Δήμου Πατρέων ο αντιδήμαρχος της πόλης κ. Αλέξης Σκαρμέας, εκφράζοντας τη βεβαιότητα πως εάν κατά τη διάρκεια της αυριανής παρέλασης υπάρξουν αντιδράσεις από κάποιους συντηρητικούς, «θα τους αντιμετωπίσει ο ίδιος ο κόσμος».

Δεν συμφωνούν
Τα περί «σάτιρας» ωστόσο δεν φαίνεται να ασπάζονται κάποιοι πολιτικοί που ουδέποτε έκρυψαν τους στενούς δεσμούς τους με εκκλησιαστικούς ή παραεκκλησιαστικούς παράγοντες. «Η διακωμώδηση είτε προσώπων είτε συμβόλων που έχουν σχέση με την Εκκλησία είναι μια προσβλητική πράξη για την Εκκλησία. Φοβούμαι όμως ότι όλος ο δημόσιος βίος της χώρας έχει γίνει καρνάβαλος», επισημαίνει στην «Κ» ο πρόεδρος της Δημοκρατικής Αναγέννησης κ. Στέλιος Παπαθεμελής.
Αντιθέτως, ο καθηγητής κ. Πέτρος Βασιλειάδης, πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ εκτιμά πως η Εκκλησία δεν πρέπει να στρέφεται εναντίον της σάτιρας. «Μπορεί κάποιοι να χλευάσουν, να σατιρίσουν μερικές φορές. Εξαρτάται από την Εκκλησία και τους ανθρώπους της, εάν με τη στάση τους δώσουν το σωστό στίγμα. Δεν μπορεί και δεν πρέπει η Εκκλησία να απαγορεύει οτιδήποτε, πολύ περισσότερο να απαγορεύει τη σάτιρα. Γιατί το αποτέλεσμα θα είναι εντελώς αντίθετο. Πρέπει να είναι έτοιμη να δεχτεί την καλοπροαίρετη κριτική, επιθέσεις, αλλά και τη σάτιρα», τονίζει στην «Κ».

ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΑ ΤΗΣ ΘΑΪΔΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΝΕ

Πριν λίγες ώρες παρακολούθησα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών μια πρόβα της όπερας Θαΐς του Ζυλ Μασνέ, που θα ανέβει την ερχόμενη εβδομάδα στην αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου.
Η πολύ όμορφη αυτή όπερα του Μασνέ, που δεν την βλέπει κανείς εύκολα, είναι μια όπερα σε τρεις πράξεις και σε λιμπρέτο του Louis Gallet, βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Anatole France.
Η Θαΐς ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με τις σοπράνο, Μαρλίς Πέτερσεν (7,10,13 και 15/3) και Ελίζαμπεθ Φουτράλ (8, 11,14/3) στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Την ορχήστρα των Χρωμάτων διευθύνουν εναλλάξ ο Michel Plasson και ο Μίλτος Λογιάδης.
Η Θαΐς αναφέρεται στους «Βίους των Αγίων», ως μεταμελημένη εταίρα, η οποία έζησε στην Αίγυπτο τον τέταρτο αιώνα μ.Χ.. Στράφηκε δε στην αγιότητα από τον ασκητή της ερήμου Αθαναήλ.
Η περίπτωσή της υπήρξε πηγή έμπνευσης για τον Ανατόλ Φρανς. Ο Γάλλος συγγραφέας συνέθεσε μια νουβέλα, όπου μιλά για την καταπιεσμένη, φυσική σεξουαλική επιθυμία των ανδρών, δεδομένου ότι τελικά ο ερημίτης, που προσπαθεί να επαναφέρει τη Θαΐδα στο δρόμο του καλού, την ερωτεύεται.
«Ο φιλοκομμουνιστής αστός και βαθύτατα αντικληρικός Φρανς υιοθέτησε τις θέσεις του Βολταίρου και χτύπησε τον κλήρο με τρόπο σκληρό», είπε στη σχετική συνέντευξη Τύπου ο σκηνοθέτης της παράστασης Αρνώ Μπερνάρ.
Στην αποψινή πρόβα διεπίστωσα μια ...ασκητική σκηνοθετική γραμμή του Μπερνάρ, όπου τα όποια - λίγα - εφφέ είναι με σύνεση τοποθετημένα στην ροή της παράστασης. Τα σκηνικά του Νίκου Πετρόπουλου είναι απολύτως λειτουργικά και κλασικά, θα έλεγα.
Με εντυπωσίασε ο Μισέλ Πλασόν, ο οποίος στα 76 του χρόνια διευθύνει με απίστευτη ενέργεια και κάνει παρατηρήσεις που ...στάζουν μουσική! Επιμονή στη λεπτομέρεια, ρυθμού και ηχοχρωμάτων, ένταση και μουσικότητα σε κάθε νότα. Αυτό επιδιώκει ο Πλασόν, και το ζητάει με ευγένεια αλλά και αποφασιστικότητα από τους έλληνες και ξένους μουσικούς της παράστασης.
Νομίζω ότι η σκηνοθεσία του Μπερνάρ, αλλά και η μουσική ερμηνεία του Πλασόν, επιχειρούν να αναδείξουν τις αντιθέσεις, που διαπνέουν την όπερα, μεταξύ ιερότητας και λαϊκότητας, αλεξανδρινής πολυτέλειας και ασκητισμού της ερήμου, αρετής και αμαρτίας.
Δεν είδα την αγαπημένη μου Μarlis Petersen απόψε στον ρόλο της Θαΐδος, αλλά ή πρόβα ήταν για την Elizabeth Futral. Δεν την είχα ξανακούσει και με ενδιέφερε η ερμηνευτική της εκδοχή. Ήταν αρκετά καλή.
Η πρόβα ήταν μια εμπειρία! Με φίλους συνεχίσαμε να συζητάμε τα όσα είδαμε και ακούσαμε. Με κοινή την διαπίστωση ότι ο Μισέλ Πλασόν είναι πραγματικά μεγάλος!

Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2009

Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΣΤΟΝ ΤΑΞΙΑΡΧΗ

Μανταμάδο Λέσβου, σήμερα
φωτό: Νίκος Μαγγίνας
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος ευλογών νέους και νέες οι οποίοι με παραδοσιακές στολές τον υποδέχονται στο προσκύνημα του Ταξιάρχη Μιχαήλ στο Μανταμάδο της Λέσβου.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος ευλαβής προσκυνητής της θαυματουργού ανάγλυφης εικόνας του Ταξιάρχου Μιχαήλ στο προσκύνημα στο Μανταμάδο της Λέσβου.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος ευλογεί τους πιστούς, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου, πλήθους Ιεραρχών, του υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Αναστάση Παπαληγούρα, του ευρωβουλευτή κ. Νίκου Σηφουνάκη, των τοπικών Αρχών, στο προσκύνημα του Ταξιάρχη Μιχαήλ, στο Μανταμάδο της Λέσβου.


Ο ΕΦΡΑΙΜ "ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΣ" ΣΤΟ ΤΥΡΝΑΒΟ

Η Πάτρα μπροστά στον Τύρναβο είναι ...Παρθεναγωγείο, φίλοι μου! Στην Πάτρα ένα... παλιοάρμα του Εφραίμ προκαλεί πανικό, ενώ στον Τύρναβο ο Εφραίμ είναι ο Βασιλιάς Καρνάβαλος!

Ιδού τα σχετικά από την ιστοσελίδα CarNivAL TiRnaVos:

Τον ρόλο του "Βασιλιά Καρνάβαλου" έχει επωμισθεί για το φετινό καρναβάλι του Τυρνάβου ο Eφραίμ, ο γνωστός ηγούμενος της Μονής Βατοπεδίου που απασχόλησε επί μακρόν την κοινή γνώμη. Ηδη ο "Εφραίμ'' είναι έτοιμος να υποδεχθεί τους χιλιάδες των επισκεπτών που θα βρεθούν στον Τύρναβο την Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρά Δευτέρα.
Και εδώ η Πάτρα ...ουραγός! Και απ' ό,τι μαθαίνω στο Τύρναβο ουδείς διαμαρτυρήθηκε! Άλλος κόσμος...
Καλό σας Καρναβάλι, αγαπητοί συνοδίτες.

Σας εύχομαι από την Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος Λίλιαν Βουδούρη, όπου μελετώ την οπερέττα σε τρεις πράξεις της αείμνηστης Κεφαλονίτισσας αλλά και Πατρινιάς συνθέτριας (έζησε και έδρασε πολλά χρόνια στην Πάτρα) Ελένης Λαμπίρη "Αποκρηάτικο Όνειρο"!

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΟΥ ΜΑΡΜΑΡΙΝΟΥ


Tην ώρα που οι "εκκλησιαστικοί" ασχολούνται με το άρμα του Εφραίμ, οι "κοσμικοί" ασχολούνται με τους Βίους των Αγίων! Αντιγράφω από το Iifo και ανυπομονώ να δω την παράσταση που συνέλαβε και σκηνοθέτησε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός και κάνει πρεμιέρα την Δευτέρα στο Θησείον.

Ενθύμιον Αγίων
Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός μας έδωσε μερικές ατάκτως ερριμμένες ψηφίδες σημειώσεων και οδηγιών του προς τους ηθοποιούς πίσω από λέξεις και ερμηνευτικές του σώματος, κατά την προετοιμασία και τις πρόβες της παράστασης Βίοι (ζωές) Αγίων, που κάνει πρεμιέρα τη Δευτέρα στο Θησείον, ένα θέατρο για τις τέχνες.
1. ΒΙΟΙ ΑΓΙΩΝ: άνθρωποι χαμένοι στη Σιβηρία, άνθρωποι που πήγανε σαν το σκυλί στ' αμπέλι, άνθρωποι που πρέπει ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ-αυτοί είναι οι Άγιοι της Μνήμης -Να τους επιστραφεί η Βιογραφία τους.
2. Ο ένας μεγάλος άξονας του έργου: θεωρία και πράξη της ΜΙΜΗΣΕΩΣ**ΜΙΜΗΣΗ αυτή η άσχημη λέξη με τις ισχυρές συνέπειες...
3. Τους άγιους δεν τους άγγιζαν τα ζώα τα άγρια, το ξέρατε; (εδώ βλέπουμε τον άγιο (Συμεών;) να ταΐζει από τη χούφτα του ένα πούμα). Γιατί είχαν καταφέρει να εκμηδενίσουν και την έννοια του θηράματος μέσα τους, έχοντας ήδη προ πολλού ακυρώσει την ύπαρξη του θύτη. Όταν δεν είσαι θύτης, δεν είσαι πια και θήραμα, τα ζώα το καταλαβαίνουν.
4. ΟΙ ΒΙΟΙ (ΖΩΕΣ) ΑΓΙΩΝ και οι σχέσεις τους με το Υπερπραγματικό μοιάζει με την απλή φυσική υπέρβαση του ορθολογισμού που συμβαίνει στο παραμύθι. (Το κομμένο κεφάλι που μιλεί, ο άγιος που απολογείται γιατί έλειπε την ώρα της προσευχής του θνητού κ.λπ. )
5. Το γέλιο -απέναντι στο απίστευτο- είναι μια ΚΡΙΣΗ! (συνιστά μια κρίση συνάντησης του ορθολογισμού με το υπερπραγματικό!) Το γέλιο: ο ήχος μιας σφοδρής σύγκρουσης!
6. Είμαι πολύ ευτυχισμένος! Θα ήθελα να κάνω κάτι για σας αλλά δεν ξέρω τι!...
7. ΛΕΞΕΙΣ που μας αφορούν...Εγώ, ΑΛΛΟΣ, ΑΛΛΟΥ, ΔΑΚΡΥΑ, ΜΙΜΗΣΗ, ΕΣΥ, ΣΩΜΑ, ΧΕΡΙΑ, ΟΝΟΜΑ
8. Οι Άγιοι Σαράντα της Σμαρώς (Σμάραγδος) που καταλήγει στον ΧΟΡΟ των αγίων. «Είμαι πολύ ευτυχισμένος....... ... (Να καταλήξουμε εκεί! Να χορεύουμε με τους αγγέλους)
9. Ο ΧΡΟΝΟΣ, η έννοια του δωρεάν «άχρηστου» χρόνου!
10. Όπως βλέπετε, τίποτα βαθύ ή ουσιαστικό ή αντικειμενικό. Μα η Ιστορία ακολουθεί τις Κοίτες της απο τους υποκειμενισμούς των υποκειμένων της. Έτσι λένε πως γράφεται...
11. «Μπορούμε να βλέπουμε και στη νύχτα, αρκεί ο ύπνος να ενεργοποιήσει τον εγκέφαλο αφού πολλά είδωλα εξακολουθούν να περιφέρονται στο σκοτάδι και να γεμίζουν τα όνειρά μας» (Δημόκριτος).
12. Ο Γιώργος, συγχυσμένος από τη νύστα του μπορεί συχνά να κάνει πολύ ψηλά, χρονοβόρα και άχρηστα πηδήματα.
13. Μιμούμουν τους ανθρώπους γιατί γύρευα διέξοδο, από καμμιά άλλη αιτία.
14. Δεν υπάρχει παύση, υπάρχει η φράση πάθημα!
15. Πολιτική είναι η σκιά που ρίχνουν οι Εμπορικές Επιχειρήσεις στην Κοινωνία.
16. «Όλα τα λέω ποίηση και πια δεν νευριάζω».
17. «Oh Wort, du Wort daβ mir fehlt! Ω Λέξη, εσύ, λέξη που μου Λείπεις!...» (Μωυσής στον Shoenberg).
18. H Τέχνη που έπεται του τέλους της τέχνης δείχνει την οδύνη της παρουσίασης. Ένας θα μπορούσε να είναι η ίδια η χαρά - ή η νηφαλιότητα. - ΟΛΑ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
19. ΑΠΛΩΣ ΚΑΛΟΥΜΕΘΑ ΝΑ ΣΤΑΘΟΥΜΕ ΜΠΡΟΣΤΑ Σ' ΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ΤΟ «ΚΟΙΤΑΞΟΥΜΕ».
20. ΘΕΩΡΙΑ: Βλέπω τον Θεό.
21.
«... ο Ιωσήφ εγκαταβίωνε εκεί ως εν ουρανώ, ξένος προς την τύρβη της πόλεως ανερχόμενος καθημερινά αναβαθμούς εν τη καρδία του...»
22. Κάποιος ΠΑΡΑΔΙΔΕΙ σε κάποιον ΚΑΤΙ! Αυτό είναι η λεγόμενη πράξη/εμπειρία της ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ! (Tradition) Nα το λέμε ΠΑΡΑΔΟΣΗ!
23. Ο Χριστός χτύπησε μια φορά (γνωστή) στη ζωή του και χτύπησε ΕΜΠΟΡΟΥΣ.
24. ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΡΙΤΗ ΦΩΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ
25. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα...
«ένα απαλό Φως που οφείλεται στην εσωτερική φλόγα του ματιού, συνενώνεται με το Φως της ημέρας.Έτσι σχηματίζεται μια ομοιογενής φωτεινή ουσία. Αυτή η ουσία είναι η ΓΕΦΥΡΑ που επιτρέπει στις εικόνες του εξωτερικού κόσμου να φτάσουν στη Ψυχή».
26...Ισχυρά στερεωμένος στο Φως.... Φώναζε «πρόσχωμεν» δηλαδή
«αέρα!»
27. Στον Θεό η δικαιοσύνη είναι αδιαχώριστη από το έλεος...
28. Η σιωπή της μοναξιάς είναι σπουδαία προσευχή.
29. ΧΩΡΟΣ* Όλα αυτά μέσα σε ένα ΜΕΣΑ που χωρίζεται από το ΕΞΩ με μια βαριά αληθινή ΠΟΡΤΑ που κάποτε κι αυτή έκλεινε μέσα της ανθρώπους, άνοιγε έκλεινε, έβαζε μέσα αγγέλους του έξω, αγγέλους χαράς, λύπης αλλά πάντως της Πραγματικότητας, πόρτα φτιαγμένη από ΣΙΔΕΡΟ και ΓΥΑΛΙ σαν ένα υάλωμα, ένα βιτρώ της εκκλησίας της πραγματικότητας, που έχει ναι τη μαγική ικανότητα -όχι, όχι αυτή η λέξη αλλά καταλαβαίνετε- να φέρνει μέσα και να κατεβάζει στο έδαφος μπροστά μας, κοντά μας τις εικόνες που διαγράφονται στην περίφημη Διαφάνεια...

ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ: ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΕΝΩΝΕΙ ΤΟΥΣ ΛΑΟΥΣ

Ο Μ Ι Λ Ι Α
ΤΗΣ Α. Θ. ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ
ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
κ. κ. Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Υ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΑΣΜΟΝ ΤΩΝ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ
ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΪΚΩΝ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΩΝ ΕΝ ΜΥΤΙΛΗΝΗ
(26 Φεβρουαρίου 2009)

Μετά πολλής χαράς ετελέσαμεν τον Αγιασμόν των Εγκαινίων της νέας αεροπορικής εταιρείας ΑΘΗΝΑΪΚΑΙ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΑΙ, ελθόντες εκ Κωνσταντινουπόλεως, κατόπιν ευγενούς προσκλήσεως του κυρίου Σάκη Ανδριανοπούλου, Διευθύνοντος Συμβούλου και ιδιοκτήτου αυτών.
Αι ΑΘΗΝΑΪΚΑΙ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΑΙ ανοίγουν τα πτερά των δια να καλύψουν τας ανάγκας συγκοινωνιακής συνδέσεως αρκετών σημείων της ελληνικής υπαίθρου μετά της Πρωτευούσης, εις ημέρας κατ’ εξοχήν δυσκόλους λόγω της δυσμενούς διεθνούς οικονομικής συγκυρίας. Όμως το τολμούν, προκειμένου να έλθουν αρωγοί εις την κάλυψιν των υφισταμένων αναγκών. Περισσότεραι αεροπορικαί εταιρείαι δραστηριοποιούμεναι εις τους αιθέρας, προμνηστεύονται αναμφιβόλως βελτίωσιν των προσφερομένων εις το επιβατικὸν κοινόν υπηρεσιών, δια της ευγενούς αμίλλης και -διατί όχι;- του νομίμου επαγγελματικού ανταγωνισμού. Τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια, εις οιονδήποτε τομέα, λειτουργούν όχι προς όφελος των πολλών. Το ζητούμενον εις εποχὴν οικονομικής υφέσεως είναι να έχουν και οι οικονομικώς ασθενέστεροι ευχερή και αξιοπρεπή πρόσβασιν εις πάντα τα αγαθά, συνεπώς και εις το των αεροπορικών συγκοινωνιών, αι οποίαι δεν αποτελούν πολυτέλειαν, αλλά ανάγκην, συχνάκις μάλιστα ανάγκην ζωής και θανάτου.
Υπό τοιαύτας προϋποθέσεις, η παρά την ιστορικὴν ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΝ, την μητέρα πασών των εν Ελλάδι αεροπορικών εταιρειών, και τας ΑΙΓΑΙΑΚΑΣ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΑΣ, εμφάνισις εις τον ορίζοντα και των αρτισυστάτων ΑΘΗΝΑΪΚΩΝ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΩΝ, μόνον χαράν δύναται να προξενήση εις το ευρύτερον επιβατικόν κοινόν, μάλιστα δε το της υπαίθρου και το οικονομικώς ασθενέστερον. Παρά ταύτα πιστεύομεν ότι αι σχέσεις των εγχωρίων αεροπορικών εταιρειών δεν πρέπει να φθάνουν εις τον άκρατον και μέχρις αλληλοϋποσκάψεως «καπιταλιστικόν», ούτως ειπείν, ανταγωνισμόν, αλλ’ οφείλουν να κινούνται εις πλαίσια τα οποία θα καθορίζη ο αμοιβαίος σεβασμός, η φιλογένεια και η κοινή και ειλικρινὴς πασών επιθυμία δια την καλλιτέραν εξυπηρέτησιν του κοινού και των ευρυτέρων κοινωνικών και εθνικών συμφερόντων. Υπάρχει άλλωστε χώρος δι’ όλους, λαμβανομένης υπ’ όψιν τόσον της γεωγραφικής ιδιομορφίας της Ελλάδος, όσον και της δυνατότητος περαιτέρω τουριστικής αναπτύξεως.
Αλλ’ η έκτακτος σημερινή πτήσις των ΑΘΗΝΑΪΚΩΝ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΩΝ εις Κωνσταντινούπολιν και εκείθεν εις Μυτιλήνην, ως και η μεθαυριανή της επιστροφής εντεύθεν εις την βασιλίδα των πόλεων, δύναται να έχη ένα μεγάλον συμβολισμόν: Αι δύο Χώραι, αι τόσον πλησίον και εν ταυτώ τόσον κάποτε μακράν, χρειάζονται πολλάς γεφύρας επικοινωνίας, επ’ αγαθώ αμφοτέρων των λαών. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης και οι περί Αυτόν συνδιοικηταί της Εκκλησίας και οι λοιποί εν Τουρκία Ομογενείς, μετέχουν αμφοτέρων των Χωρών. Της μιάς ως γηγενείς κάτοικοι και πολίται, και της ετέρας ως ομογενείς και ομόπιστοι και μέτοχοι της αυτής ιεράς προγονικής κληρονομίας και παρακαταθήκης. Ανήκομεν, λοιπόν, και εντεύθεν και εκείθεν του Αιγαίου, είμεθα οι ίδιοι οιονεί γέφυραι συνδέουσαι τας δύο Χώρας και τους δύο λαούς. Αι ΑΘΗΝΑΪΚΑΙ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΑΙ επέλεξαν, λοιπόν, να τιμήσουν εις εν των πρώτων και παρθενικών ταξιδίων των ημάς τας ούτως ειπείν ζώσας γεφύρας, τείνουσαι κατ’ αυτόν τον τρόπον συμβολικώς χείρα φιλίας ύπερθεν του γαλάζιου Αιγαίου, το οποίον ημείς τουλάχιστον θέλομεν να θεωρούμεν ότι ενώνει και δεν χωρίζει λαούς, τους οποίους η ιστορία, παρά τας διαφοράς των, έχει φέρει τόσον πλησίον.
Συγχαίροντες, λοιπόν, ολοθύμως, ευλογοῦμεν απὸ κέντρου ψυχής τον εκλεκτόν επιχειρηματίαν και αγαπητὸν κύριον Ανδριανόπουλον και τας ΑΘΗΝΑΪΚΑΣ ΑΕΡΟΓΡΑΜΜΑΣ και όλους τους εργαζομένους, και ευχόμεθα εις αυτάς, όπως και εις τας λοιπάς ελληνικάς αεροπορικάς εταιρείας, καλάς και ασφαλείς πτήσεις, υπό την σκέπην πάντοτε και προστασίαν του Ταξιάρχου Μιχαήλ του εν Μανταμάδω, των αγίων Αγγέλων και πασών των τιμίων επουρανίων Δυνάμεων Ασωμάτων!

***
Στον Αγιασμό των Εγκαινίων τον Πατριάρχη προσεφώνησε ο πρόεδρος της αεροπορικής εταιρείας Athens Airways Αθανάσιος Ανδριανόπουλος (φωτό).


Όλες οι φωτογραφίες από την επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Μυτιλήνη είναι του Νίκου Μαγγίνα, ο οποίος παραχωρεί ευγενικά στην Ιδιωτική Οδό το σχετικό υλικό. Οι ακόλουθες φωτό είναι από την άφιξη του Πατριάρχου στη Λέσβο.



Πέμπτη 26 Φεβρουαρίου 2009

Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΣΤΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗ


O Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος απευθυνόμενος προς τον πιστό λαό της Λέσβου λίγο μετά την θερμή υποδοχή που του επεφύλαξαν απόψε οι Αρχές και ο λαός της νήσου. Πλαισιώνεται από τον Μητροπολίτη Μυτιλήνης κ. Ιάκωβο, τον Περιφεριάρχη κ. Ιωάννη Λέκκα, εκπρόσωπο της Κυβέρνησης, τον Νομάρχη Λέσβου κ. Παύλο Βογιατζή, τον Δήμαρχο Μυτιλήνης κ. Νάσσο Γιακαλή.


Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος τελεί τον Αγιασμό των εγκαινίων της λειτουργίας της νέας αεροπορικής εταιρείας "Αthens aırways", στα γραφεία της, στο αεροδρόμιο "Οδυσσέας Ελύτης" της Μυτιλήνης. Πλαισιώνεται από τον Μητροπολίτη Μυτιλήνης κ. Ιάκωβο, τον πρόεδρο και διευθύνοντα Σύμβουλο της αεροπορικής εταιρείας κ. Αθανάσιο Ανδριανόπουλο και την οικογένειά του, από μέλη της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Θρόνου, τον Μητροπολίτη Μηθύμνης κ. Χρυσόστομο, τις τοπικές Αρχές καθώς επίσης και τους εργαζόμενους στην "Athens Airways".
φωτό: Νίκος Μαγγίνας

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΟΜΗΡΟΣ ΤΗΣ ΚΟΣΜΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ;


Η υπόθεση του άρματος του Εφραίμ δεν με ενδιαφέρει ουσιαστικά. Είτε παρελάσει είτε όχι μού είναι ένα και το αυτό. Άλλωστε θα έχω αποδράσει και δεν θα …μιανθώ.
Αυτό που με θλίβει, για άλλη μια φορά, είναι η τραγική ένδεια σοβαρών επιχειρημάτων από την πλευρά των εκκλησιαστικών διαμαρτυρομένων για την «προσβολή των ιερών και των οσίων της φυλής, του τιμημένου ράσου» και λοιπών αφελειών (τουλάχιστον…).
Διαβάζοντας σήμερα στην εφημερίδα Πελοπόννησος την επιστολή του συναδέλφου θεολόγου κ. Παναγιώτη Ν. Γκουρβέλου για το πολυσυζητημένο θέμα, η παραπάνω άποψή μου δυστυχώς δικαιώνεται.
Είναι δυνατόν να λέμε ότι ο Εφραίμ θα κριθεί αθώος ή ένοχος από τα πολιτικά δικαστήρια και άρα μέχρι τότε δεν μπορούμε να τον… σατιρίζουμε; Δηλ. η Εκκλησία περιμένει την κοσμική δικαιοσύνη για να σχηματίσει γνώμη για την υπόθεση Εφραίμ; Μια δικαιοσύνη η οποία, μάλιστα με …άνωθεν επιφοίτηση, δεν δημοσιοποίησε στο πρόσφατο παρελθόν απόφαση που δυσαρεστούσε τον «άγιο ηγούμενο». Και σήμερα σύρεται στα δικαστήρια γι’ αυτό ακριβώς το αδίκημα. Μια δικαιοσύνη που απορρίπτει τα ασφαλιστικά μέτρα για την απόσυρση του άρματος, με το αιτιολογικό ότι έγιναν εναντίον του Δήμου και όχι εναντίον της ΔΕΠΑΠ! Ούτε λέξη επί της ουσίας!
Η Εκκλησία θα είναι «όμηρος» τέτοιων λογικών της κοσμικής δικαιοσύνης; Που αθωώνει πανηγυρικώς και τον περιβόητο Γιοσάκη; Άρα, η απώλεια εκκλησιαστικών κριτηρίων συνιστά τραγωδία! Κυριολεκτικώς!
Κι ακόμα, επικαλούμαστε το τι προσέφερε η Εκκλησία στην πατρίδα κατά το παρελθόν για να αμνηστεύσουμε το παρόν; Και επιστρατεύουμε οι θεολόγοι το σαθρό, έως κωμικό πιά, επιχείρημα των «ηθικών αρχών και αξιών» για να αποτρέψουμε τον «διασυρμό» της Εκκλησίας, όταν το σκάνδαλο που προκάλεσε ο Εφραίμ – για την άνδρωση του οποίου ευθύνεται σύσσωμο το Άγιον Όρος – στο σώμα της Εκκλησίας είναι απείρως μεγαλύτερο απ’ αυτό της παρέλασης ενός σατιρικού άρματος. Γιατί το άρμα θα …καεί, ενώ η πληγή μένει ορθάνοιχτη…
Τα γράφω αυτά ενώ γνωρίζω ότι σε όλη την πόλη έχει απλωθεί η «λογική» της σιωπής και των επάρατων «ισορροπιών», γύρω από το θέμα. Ακόμα και οι καρναβαλιστές αμύνονται. Δεν υπεραμύνονται της σάτιρας. Γιατί στην ουσία λίγο τους ενδιαφέρει, μπροστά στο ξεφάντωμα που τους καίει.Το πρόβλημα όμως είναι για την αυτοσυνειδησία της Εκκλησίας. Τι λόγο αρθρώνουμε στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Αν δεν μπορούμε να επιχειρηματολογήσουμε σοβαρά για το άρμα του Εφραίμ, τότε τι είδους θεολογία θα διατυπώσουμε στα μείζονα σύγχρονα ζητήματα της Βιοηθικής ας πούμε, που η Εκκλησία αποφεύγει ν’ αγγίζει;

Η Προσευχή του Ακροβάτη / The Acrobat's Prayer




Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΒΑΤΗ


Κύριε, είναι ώρα

να βοηθήσεις μια ψυχή

δρόμο να βρει τώρα

η ζωή μου η ρηχή.


Δεν μπορώ να ζω αντίθετα

με Σένα, κι όπου σταθώ

μ' άγνωστους ρυθμούς κι επίθετα

βοήθεια Σου ζητώ.


Είμαι ακροβάτης

και γυρεύω δικό μου Θεό.


Κύριε, δος μου θάρρος

το σκοινί να μην κοπεί

θέλω να 'μαι φάρος

που φωτίζει τη σιωπή.


Θέλω να πετάξω ελεύθερα

πιο πέρα κι απ' το κενό

πράγματα μικρά και δεύτερα

δεν ξέρω ν' αγαπώ.


Είμαι ακροβάτης

και γυρεύω δικό μου Θεό.

Είμαι ακροβάτης

και γυρεύω καινούργιο Θεό.



Στίχοι: Αγαθή Δημητρούκα

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Τραγούδι: Αλίκη Καγιαλόγλου

Τετάρτη 25 Φεβρουαρίου 2009

Η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΙΕΡΑΠΥΤΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ


Ρεπορτάζ – φωτό: Νικόλαος Μαγγίνας

Για τις σχέσεις της Εκκλησίας της Κρήτης και του Οικουμενικού Πατριαρχείου μίλησε ο Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας κ. Ευγένιος σε διάλεξη που έδωσε χθες στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη στο Φανάρι. Διαπραγματεύθηκε το θέμα: «Οι σχέσεις Εκκλησίας Κρήτης και Οικουμενικού Πατριαρχείου, με βάση το νομοκανονικό καθεστώς κατά τον 20ο αιώνα». Ο κ. Ευγένιος κατά την ομιλία του επεσήμανε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο στη διάρκεια των αιώνων διατήρησε την Ορθόδοξη ταυτότητα της Εκκλησίας της Κρήτης και ενίσχυσε τη θρησκευτική και εθνική συνείδηση και τη θρησκευτική ελευθερία. Επίσης έθεσε υπό την προστασία του τα μεγάλα μοναστήρια της Κρήτης.
«Η σύμβαση Οικουμενικού Πατριαρχείου και Κρητικής Πολιτείας την 14η Οκτωβρίου 1900 διασφαλίζει τα δικαιώματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κρήτη. Η Εκκλησία χαρακτηρίζεται ημιαυτόνομος κι έχει αναφορά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έχουμε κατάρτιση τριπροσώπου και εκλογή Μητροπολίτου Κρήτης απ' ευθείας απ' το Φανάρι, ο οποίος εγκαθίσταται με διάταγμα της Πολιτείας» και αφού αναφέρθηκε σε γεγονότα που διασάλευσαν την κανονική τάξη, υπογράμμισε ότι: «Η αταλάντευτη αφοσίωση του Κρήτης Ευμενίου και μετέπειτα του Κρήτης Ευγενίου, επέφεραν την ειρήνη μεταξύ της Εκκλησίας της Κρήτης και του Οικουμενικού Πατριαρχείου και κληροδότησαν σε εμάς τους νεώτερους, κληρικούς και λαϊκούς την εκ πεποιθήσεως και εκ παραδόσεως βαθεία ευλάβεια προς το Ιερό Κέντρο της Κωνσταντινουπόλεως».


Ο Μητροπολίτης Ιεραπύτνης αναφέρθηκε επίσης στην επιτυχή και υποδειγματική αποστολή και διακονία του Πατριάρχου Βαρθολομαίου ως Προκαθημένου της Ορθοδοξίας λέγοντας τα εξής: «Η σταθερή οιακοστροφία και οικουμενική ποδηγεσία και ευθυδρομία του Οικουμενικού Πατριάρχου μας κ.κ. Βαρθολομαίου και στις μέρες μας, εξασφαλίζει εσωτερική ενότητα, χάρη και δύναμη του Θεού, που εξακτινώνεται με την εσωτερική ενότητα και τάξη και στις άλλες Μητροπόλεις της δικαιοδοσίας Του και στον διαχριστιανικό κόσμο, ακόμη και στους πολιτικούς ηγέτες αλλά και στον πολιτικό σύγχρονο κόσμο» συνέχισε και πρόσθεσε ότι «το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο βοήθησε ακόμα και τις Τοπικές Εκκλησίες να προστατευθούν από τους επίδοξους και αυταρχικούς ηγεμόνες αλλά και οι ίδιες να αναπτυχθούν και να μεγαλουργήσουν, έχοντας πάντοτε την πνευματική θωράκιση, επαγρύπνιση και στοργική κηδεμονία του αιωνόβιου αυτού θεσμού του Οικουμενικού Πατριαρχείου».
Συμπεραίνοντας ο Μητροπολίτης Ιεραπύτνης τόνισε ότι «η προσφορά του Οικουμενικού Πατριαρχείου επιβεβαιώνεται σήμερα από την ύπαρξη και λειτουργία των Μητροπόλεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ευρώπη, γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει τον ιερό θεσμό του Φαναρίου ως θεσμό Διεθνούς Δικαίου και ως επίσημο εκπρόσωπο των Ορθοδόξων λαών στην εγγύς και μακρά Ανατολή».

Ο Πατριάρχης στο τέλος της διάλεξης ευχαριστώντας τον Συνοδικό Ιεράρχη της Κρήτης κ. Ευγένιο τόνισε ότι με την ομιλία του αυτή διατράνωσε τα αισθήματα σεβασμού, αφοσιώσεως, ευγνωμοσύνης και τιμής όλων των Κρητικών και όχι μόνο της Ιεραρχίας της Κρήτης προς την ιστορική Μητέρα Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αναφέρθηκε επίσης στους άρρηκτους δεσμούς Κρήτης και Φαναρίου στις αρμονικές και ακατάλυτες σχέσεις Κρήτης και Πατριαρχείου και δεν παρέλειψε να τονίσει ότι από τις πολλές του επισκέψεις στην Κρήτη έζησε «από κοντά την αφοσίωση και τον σεβασμό των Κρητικών προς το Φανάρι και την υπερηφάνειά τους επιπλέον, διότι ανήκουν στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου και αυτό το τονίζουν κάθε φορά που τους δίνεται η ευκαιρία».
Στη διάλεξη, την οποία τίμησε με την παρουσία του ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, παρέστησαν Ιεράρχες, ο πρόξενος της Ελλάδος κ. Νίκος Σιγάλας, ο μορφωτικός ακόλουθος κ. Δήμος Κρυστάλλης, Άρχοντες του Πατριαρχείου, καθηγητές των ομογενειακών λυκείων της Πόλης και άλλοι.

COMPOSERS FROM PATRAS - LIALIOS / NEZERITIS / KAVOURAS


STRING QUARTETS
DIMITRIOS LIALIOS
(1869-1940)

The “European composer from Patras” was born in the capital of Achaia in November 1869 into a well-to-do urban family, which saw to it that he received proper musical education from an early age. He took his first violin and piano lessons with Tiveri, an Italian teacher, and then he continued in the Munich Conservatory with the famous educator and composer Ludwig Thuille (1861-1907). Upon returning to Patras, he founded a local orchestra which featured local amateurs and relatives. In 1916 he married soprano Irini Palli and had three children. The whole family returned to Munich (1919-1920), where Lialios served as Greek vice-consul until 1935. He died on 13 March 1940. He composed about 130 works covering the widest possible musical spectrum. Symphony music, music for string orchestra, chamber music, opera, Masses, dozens of songs with piano accompaniment, choral pieces and works for piano and other instruments. A large part of his work had become known in Germany during his life. Conductor and Lialios expert Vyron Fidetzis notes that on the creative level Lialios’s work “helped Greek intellectuals to become acquainted with the most important musical traditions of the 19th century”.
String Quartet No 4 (1927) in D major was completed in Munich in March 1927. It is notable for its mundane character and its references to urban European music. The composer has mastered the musical vocabulary of the great German composers of the recent past but he eventually formulated his own personal idiom and style. He knew the technique of strings in great depth and handled form masterfully. The first part of the work is solid in structure while the other three parts, which form a continuum, are dialectically cohesive.

ANDREAS NEZERITIS
(1897-1980)

He was born in Patras on 30 November 1897. He started music lessons with local composer and pianist Antigone Papamikropoulou and continued his musical studies at the Athens Conservatory. He took private lessons in composition and orchestration (1926 – 1933) with Heptanesian composer Dionysios Lavrangas (1864 – 1941), a student of Jules Massenet (1842 -1912). Nezeritis was influenced by his teacher in orchestrating Greek melodies and came up with ingenious solutions concerning Greek traditional music. As of 1945 he gradually developed a personal language dominated by an innate religiosity. He composed musical dramas (the operas King Sunless, Hero and Leander and the oratorio Prelude and Five King David Psalms), symphonic works (two rhapsodies, three symphonies, ballet music, concerts for strings and other instruments), chamber music and songs with piano accompaniment. He died in Athens on 19 November 1980. For his work he was repeatedly awarded by the Academy of Athens.
His String Quartet in D major (1937) was composed in 1936 based on musical material drawn from a Suite for a Quartet, which represented his first attempt to write for this particular instrumental ensemble. The work is based on an austere, classical form combined with a modalism which reveals the French impressionistic influences of his teacher, Dionysios Lavrangas.
The score is masterful. The quartet is characterized by great melodic resourcefulness and originality.

THEOFILOS KAVOURAS
(1930-1974)

He was born in Patras on 30 August 1930. He began his studies at the Patras Conservatory and completed them in Athens at the National Conservatory, where he was taught by Manolis Kalomiris (1883-1962), founder of the National Music School. Upon returning to Patras in 1953, he was appointed assistant conductor and later chief conductor of the Patras Municipal Band whose repertory he enriched with a multitude of works adapted for a band and orchestrated mostly by himself. He wrote works for orchestra (symphonies, symphonic poems), marches, works for piano, choir and mandolinata, a string quartet, church music and two cycles of folklike songs. He died on 19 March 1974.
His String Quartet was written in 1968. The work is mellow and comprehensive, with an exemplary distribution of instruments and a discreetly diffuse presence of Greek elements (use of folklike rhythms and motifs) throughout. The musical language of the work is evidently influenced by Shostakovich’s quartets.


Research – Texts: Panagiotis A. Andriopoulos
Editing: Lito Tsekoura

Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 2009

ΕΝ ΗΜΕΡΑ ΚΡΙΣΕΩΣ ΔΕΝ ΧΩΡΟΥΝ ΗΘΙΚΙΣΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΙΚΟΤΗΤΕΣ

ΤΗΝ ΦΙΛΟΠΤΩΧΙΑ ΑΣ ΕΠΙΘΥΜΗΣΩΜΕΝ
Δεν θέλησα να ασχοληθώ με αυτή την ιστορία του άρματος του Εφραίμ στην Πάτρα και την αντίδραση της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, που μόνο άγχος μαρτυράει αφού δεν κινδύνευσε ποτέ η πίστη από τη σάτιρα στην περίοδο της αποκριάς που δεν είναι τίποτα άλλο από η πανάρχαιη βιοτονωτική διαδήλωση για τη νίκη της ζωής επάνω στον θάνατο, μέσα από μια προσωρινή ανατροπή της τάξης. Και δεν εννοώ μόνο το έθιμο του Καλόγερου που έχει περιγράψει ο Βιζυηνός. Αρκεί να θυμηθούμε ότι σε πάρα πολλές περιοχές του της ορθόδοξης Ελλάδας ένας «παπάς» σα σκηνικό πρόσωπο παίζει σε πάμπολλα δρώμενα παρμένα από την αγροτική ζωή, όπως στη σκηνή του πεθαμένου που ανασταίνεται ή ο παπάς πρωταγωνιστεί σε παρωδίες μυστηρίων, όπως ο γάμος, όπου εμφανίζεται με ράσα ένα πετραχήλι, και κρατώντας θυμιατό.
Από εχτές, παραμονή της Κυριακής της Απόκρεω, διαβάζω τον σχετικό Λόγο «Περί του Αντιχρίστου» του Δαμασκηνού μοναχού του υποδιακόνου που έδρασε τον 16ο αιώνα και έθρεψε στην Τουρκοκρατία το γένος με τα εξαιρετικά ελληνικά του στον Θησαυρό του, μία συλλογή κηρυγμάτων που κυκλοφόρησαν στη Βενετία (1557-1558). Πένθος, θλίψη, και δάκρυα σε ένα σκηνικό κρίσης των πάντων συνθέτουν μια γραφή που απευθύνεται σε πιστούς που οφείλουν να αλλάξουν, καταλήγοντας: «ας διορθώσωμεν τον εαυτόν μας… ας σπουδάσωμεν να κάμωμεν καλά, την ελεημοσύνην ας αγαπήσωμεν, την φιλοξενίαν ας κατορθώσωμεν, την φιλοπτωχία ας επιθυμήσωμεν, ότι πιστεύομεν κρίσιν και ανταπόδοσιν».
Από τα πολλά παραδείγματα που αναφέρει ο Δαμασκηνός για τους δίκαιους και αδίκους απομονώνω ορισμένα που διακρίνονται για τη διαχρονία τους και μιλούν για τους ισχυρούς, κοσμικούς και κληρικούς, οι οποίοι λόγω της δύναμης εκμεταλλεύονται εκείνους που είναι σε ανάγκη. Είναι «οι τα φαύλα πράξαντες» και θα κριθούν με τη σειρά τους στη δευτέρα παρουσία. Ο λόγος του είναι απλός και ουσιαστικός. Ξεκάθαρος και κατανοητός.

Τότε να αναστηθούν οι βασιλείς οι υπερήφανοι και δυνάσται, να δώσουν απόκρισιν δια τον κόσμον τους.
Τότε να αναστηθούν οι αρχιερείς και πνευματικοί, να δώσουν απολογίαν δια τες ενορίες τους, και δια τες ψυχές των ανθρώπων οπού είναι εις το χέρι τους.
Τότε θέλουν αναστηθή οι στρατιώται οι άδικοι, οπού δεν τους αρκεί ο μισθός τους, αμή αδικούν τους πτωχούς και στρατοκόπους.
Τότε να παρασταθούν έμπροσθεν του Θεού οι άρπαγες και άδικοι κριταί, οπού τρώγουν άσπρα δια να αδικήσουν τον πτωχόν.
Τότε να φαίνουνται οι δικαστάδες οι δωροφάγοι, οπού παίρνουν δώρα δια να καταδικάσουν τον ορφανόν.
Τότε να τραβίζουνται οι άρχοντες, οπού ζηλεύουν τον πτωχόν, και πάσχουν να τον χαλάσουν, να πάρουν το σπίτι του, το χωράφι του, την γυναίκα του, το παιδί του, και όλα του τα τίποτες. (Θησαυρός, Βενετία 1751, σελ. 376-7).

Γνωρίζετε πολλούς από τον εκκλησιαστικό χώρο οι οποίοι σήμερα να μπορούν να εγκαταλείψουν τις ηθικιστικές γραφικότητες περί καρναβάλου και να αρθρώσουν έναν ειλικρινή κριτικό λόγο γήινο για πρακτικές που ζημιώνουν τους αδύναμους, και να στρατευθούν κατά όσων αδικούν;

Αrdalion σ' ευχαριστώ!

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΒΙΚΕΤΟΥ

Μετά από δέκα χρόνια, στη διάρκεια των οποίων είχε διακόψει κάθε επαφή με τις Κυπριακές Αρχές, εμφανίστηκε την περασμένη βδομάδα στο Γραφείο της Εκκλησίας της Κύπρου στις Βρυξέλλες ο Michel van Rijn, o Ολλανδός πρώην συνεργάτης και φίλος του γνωστού για τις συλήσεις των ναών στα κατεχόμενα Τούρκου αρχαιοκάπηλου Αydin Dikmen, και παρέδωσε μια μεταβυζαντινή εικόνα της Μικρής Δέησης, που χρονολογείται στο δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα.
Ο Michel van Rijn συναντήθηκε με τον Επίσκοπο Νεαπόλεως Πορφύριο, αντιπρόσωπο της Εκκλησίας της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στον οποίο ανέφερε ότι αγόρασε πρόσφατα την εικόνα από οίκο δημοπρασιών του Λονδίνου με την πρόθεση να την επιστρέψει στη νόμιμη κάτοχό του, την Εκκλησία της Κύπρου.
Η επανεμφάνιση του Michel van Rijn έρχεται παραμονές της ακρόασης (1η Απριλίου) στο Δικαστήριο του Μονάχου της αγωγής της Κυπριακής Δημοκρατίας με αίτημα την επιστροφή εικόνων, ψηφιδωτών και τοιχογραφιών από ναούς στα κατεχόμενα, που σύλησε ο Αydin Dikmen και κατασχέθηκαν από τις Γερμανικές Αρχές, οι οποίες έκαναν έφοδο σε διαμέρισμα του στο Μόναχο τον Οκτώβριο του 1997. Πολλά από τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες, που βρέθηκαν στην κατοχή του Dikmen προέρχονται από την Παναγία την Κανακαριά και το Μοναστήρι του Αντιφωνητή. Ο κατάλογος των κατασχεθέντων κειμηλίων αποτελείται, σύμφωνα με πληροφορίες μας, από 60 σελίδες και η αξία τους εκτιμήθηκε τότε περίπου 60 εκατομμύρια γερμανικά μάρκα.
Ο Michel van Rijn, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Dikmen στο γιγαντιαίο λαθρεμπόριο των κυπριακών κειμηλίων, ήταν ο άνθρωπος, που κατέδωσε στις Γερμανικές Αρχές τον Τούρκο αρχαιοκάπηλο, επειδή υπήρξε μεταξύ τους «κάποια παρεξήγηση».
Το ζήτημα τώρα είναι κατά πόσον η Γενική Εισαγγελία και η Εκκλησία της Κύπρου θα ζητήσουν από τον Michel van Rijn να καταθέσει στη δίκη του Μονάχου ως βασικός μάρτυρας και αν αυτός θα αποδεχθεί.
Μετά την κατάσχεση των κειμηλίων στο Μόναχο ο Michel van Rijn και η οικογένειά του φιλοξενήθηκαν για ένα διάστημα μυστικά στην Κύπρο με έξοδα της Εκκλησίας, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες μας, του είχε καταθέσει σε τράπεζα μισό εκατομμύριο δολάρια. Μετά από μερικούς μήνες, και ενώ είχε αρχίσει να συνεργάζεται με την Αστυνομία, αποκαλύφθηκε η παρουσία του με αποτέλεσμα να φύγει ξαφνικά από την Κύπρο και να διακόψει, μέχρι την περασμένη βδομάδα, οποιαδήποτε επαφή με την Εκκλησία και τις Κυπριακές Αρχές.
Τον Ιούνιο του 2003 ο Michel van Rijn μίλησε στο έγκυρο Γερμανικό περιοδικό «DER SPIEGEL» για τη συνεργασία του με τον Dikmen και τον τρόπο φυγάδευσης των τοιχογραφιών και των ψηφιδωτών από τα κατεχόμενα .
Μιλώντας στο «DER SPIEGEL» ο Michel van Rijn είχε πει ότι αισθανόταν πως η «κυπριακή πλευρά τον κορόϊδεψε» για την αμοιβή της «εργασίας» του προς εντοπισμό των κειμηλίων, που ήταν στην κατοχή του Dikmen στο Μόναχο.
Συγκεκριμένα ισχυρίστηκε ότι η «κυπριακή πλευρά», αντί 6 εκατ. Γερμανικά μάρκα του έκανε έμβασμα μόνο 500.000, και επιπλέον αθέτησε την υπόσχεσή της να του παραχωρήσει άδεια να ανοίξει καζίνο στην Κύπρο.
Πληροφορίες μας αναφέρουν ότι τον Νοέμβριο του 1998 οι δικηγόροι του van Rijn έστειλαν επιστολή στην Γενική Εισαγγελία και ζητούσαν να τηρηθούν οι υποσχέσεις, που ο πελάτης τους, ισχυριζόταν ότι του είχαν δοθεί.

Η ΕΙΚΟΝΑ
Η μεταβυζαντινή εικόνα της Μικρής Δέησης
(53,5 Χ 35 εκατ.) απεικονίζει τον Χριστό ένθρονο και με το δεξί χέρι να ευλογεί. Στο αριστερό χέρι φέρει ανοιχτό Ευαγγέλιο. Στη δεξιά πλευρά του Χριστού στέκει η Παναγία με τα χέρια σε θέση δέησης προς τον Σωτήρα του κόσμου. Ο Χριστός είναι ενδεδυμένος με πορφυρό χιτώνα, που φέρει φυτικό διάκοσμο. Η Παναγία φέρει βαθυπράσινο χιτώνα με πολλές χρυσοκονδυλιές καθώς και πορφυρό ιμάτιο με φυτικό διάκοσμο. Τα φωτοστέφανα των μορφών έχουν φιλοτεχνηθεί με την έκτυπη τεχνική. Η εικόνα είναι έργο των αγιογράφων της Σχολής του Αγίου Ηρακλειδίου, που άκμασε στην Κύπρο τον 18ο και 19ο αιώνα .
Η εικόνα, που παρέδωσε ο van Rijn στον Επίσκοπο Νεαπόλεως , είναι «ακρωτηριασμένη», αφού έχουν αποκόψει από αυτή με αριστοτεχνικό τρόπο την μορφή του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ο οποίος στεκόταν στα αριστερά του Χριστού.

ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ

Στις 18 Μαρτίου, σύμφωνα με πληροφορίες, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος θα τελέσει στις Βρυξέλλες τα επίσημα εγκαίνια του Γραφείου της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Γραφείο θα στεγάζεται στο παλαιό κτίριο της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Κύπρου, το οποίο αγόρασε από την κυβέρνηση και ανακαίνισε η Ιερά Αρχιεπισκοπή.
Το κτίριο βρίσκεται στην Square Ambiorix 2 Μεταξύ των στόχων της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Κύπρου στην Ε.Ε. είναι η συμβολή στις προσπάθειες για δίκαιη και λειτουργική λύση του κυπριακού, η διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς στα κατεχόμενα, και η συμμετοχή στο διάλογο για την ειρήνη, συμφιλίωση και συνεργασία των λαών της Ευρώπης.


ΟΙ ΚΑΛΟΦΩΝΙΚΟΙ ΕΙΡΜΟΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΒΑΛΛΗΝΔΡΑ


Η βυζαντινή μουσική σήμερα έχει ένα πρόβλημα ταυτότητας και υπόστασης, «αιχμάλωτη» καθώς βρίσκεται σ’ εκείνους που φανατικώς υπερασπίζονται την παραδοσιακότητά της και στους ίδιους τους αποδέκτες της.
Έτσι θεσπίστηκε και παγιώθηκε - αποφεύγοντας κάθε εξέλιξη - και αποξενώθηκε, μακριά από τον υποκειμενικό και ανθρώπινο παράγοντα. Περιορίστηκε στην εκτέλεση ορισμένων σημαδιών και φράσεων και αποκλείστηκε από κάθε λογής δημιουργικότητα. Βρίσκεται ήδη στην έρημό της, ήδη σ’ ένα… σκότος.
Τρείς, ωστόσο, πελώριες προσωπικότητες, άνθρωποι του προηγουμένου αιώνα - ένας των οποίων εξεμέτρησε το ζην τον περασμένο Νοέμβριο - είχαν αναδείξει την πραγματικότητα του είδους αυτής της μουσικής, ήτοι της βυζαντινής, μέσω της ερμηνείας τους στους καλοφωνικούς ειρμούς. Αυτοί ήταν ο διάκο - Διονύσιος (Φιρφιρής) ο Αγιορείτης (†1990), ο Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος (†2008), και ο Άρχων Πρωτοψάλτης του Οικουμενικού Θρόνου Θρασύβουλος Στανίτσας (†1987). Με την εκτέλεσή τους σε αυτό το μουσικό είδος πρόβαλαν ένα σημαντικότατο στοιχείο της ουσίας της, την ελευθερία.
Θα επικεντρωθώ στον εγγύτερο σε χρονολογία με μας, τον Πατρών Νικόδημο, τον περίφημο εν Πάτραις ως Βαλληνδρά, καθώς ακούω τον ψηφιακό δίσκο με καλοφωνικούς ειρμούς που εξέδωσε ο Μανόλης Χατζηγιακουμής (η σειρά περιέχει 15 cd’s).
Έξοχος στην εκτέλεση του είδους αυτού της μελοποιίας, του καλοφωνικού ειρμού, ο αείμνηστος Μητροπολίτης, πιστός αδρομερώς στο παραδεδομένο κείμενο, εκφωνεί με κάθε αυτοπεποίθηση και γνώση, γνησίως την μελωδία του. Υπενθυμίζει έτσι εμφαντικά την ελευθερία της σύνθεσης, την έμπνευση και την δημιουργικότητα. Τον χρόνο τον κατέχει τον πλάθει και τον αιωνίζει. Αυτό που κάποτε ήταν συμβολισμός της υποδούλωσης, το μεταμορφώνει σε προσευχή.
Ο Βαλληνδράς ζει την μουσική που αναγινώσκει και γνωρίζει καλά την πηγή της, και όπως ελευθέρως κάποτε συντέθηκε, ούτως την εκτελεί. Την τέχνη την κατέχει. Οι κανόνες και οι θεσμοί δεν κωλύουν πιά την καινοτομία (για την τότε εποχή δημιουργίας του) και του είδους και της αποδόσεως. Ξεπερνάει κάθε όριο και ο χρόνος άχρονος, αλλά αρμονικός, φαίνεται και συμμετρικός. Μ’ αυτό τον τρόπο ο χρόνος προεικονίζει την μελλοντική συγχώνευσή του στην αιωνιότητα της βασιλείας του Θεού.
Αυτό είναι ένα ουσιαστικό επιχείρημα της ελευθερίας του εκκλησιαστικού μέλους, και εκεί ακριβώς πρέπει να καταλήξει. Ετσι, διά μέσου αυτού του καλοφωνικού ειρμού βρίσκουμε εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη μιάς αισθήσεως της αιώνιας παρουσίας του Θεού. Και όπως προανεφέρθηκα, αυτό το πράγμα γίνεται αντιληπτό από τον τρόπο τού ψάλλειν τού κ. Νικοδήμου. Καί τότε αυτό που απαιτείται είναι μια δημιουργία, κάτι καινούριο, όχι μόνο μια ελευθερία της εκτέλεσης, αλλά κάτι πιό σύγχρονο που δίνει την ευκαιρία της εντόπισης του επικαίρου στην όλη ατμόσφαιρα της εκκλησιαστικής πραγματικότητας. Έτσι μόνο αποβλέποντας και ξεπερνώντας το καθετί συμβατικό και με δημιουργικότητα αναιρούμε την μουσική μας από την έρημο και την τοποθετούμε στην πραγματική κατάσταση της του Θεού βασιλείας.

Peter Saliba
Θεολόγος - φιλόλογος

Δευτέρα 23 Φεβρουαρίου 2009

π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΣΕΤΣΗ: ΜΝΗΜΗ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΩΝ ΤΗΣ Μ.τ.Χ.Ε.


Υπό Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Τσέτση
Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή δι’εμέ η ευγενής πρόσκληση να ομιλήσω κατά την σεμνή αυτή τελετή, που είναι αφιερωμένη σε τρεις κορυφαίους Άρχοντες Πρωτοψάλτες, τους αμίμητους και ανεπανάληπτους Ιάκωβο Ναυπλιώτη τον μεγαλοπρεπή, Κωνσταντίνο Πρίγγο τον καλλικέλαδο, και Θρασύβουλο Στανίτσα τον ηδύμολπο, οι οποίοι επί μιά και πλέον πεντηκονταετία κατά τον κ΄ αιώνα , από το 1911 μέχρι το 1964, κόσμισαν διαδοχικά, ο ένας μετά τον άλλον, τους χορούς του Πατριαρχικού Ναού στο Φανάρι και κατηύθυναν τις προσευχές των πιστών ως θυμίαμα ενώπιον του Θεού.

Ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου κ. Χρυσόστομο τον Β΄, για την πρόφρονα και τιμητική αυτή πρόσκληση, συγχαίρω δε θερμά τον Τελετάρχη της Αγιωτάτης Εκκλησίας Κύπρου και Μουσικολογιώτατο Άρχοντα Πρωτοψάλτη κ. Γεώργιο Αραούζο για την λαμπρή πρωτοβουλία του να προβεί στην διοργάνωση της οφειλετικής αυτής εκδηλώσεως τιμής στους τρεις «δασκάλους». Μιάς τελετής που είναι συνέχεια εκείνης που είχε αφιερωθεί προ μερικών ετών από την Εκκλησία Κύπρου στον έτερο μεγάλο «δάσκαλο» και παραγωγικό μελοποιό της καθ’ημάς Ορθοδόξου Ανατολής, τον Πέτρο Λαμπαδάριο τον Πελοποννήσιο.

* * *
Παίρνοντας αφορμή από μιά επιμνημόσυνη Θεία Λειτουργία, που είχε τελεσθεί τον Οκτώβριο του 1994, πρωτοβουλία και ευλογίαις του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό, προκειμένου να τιμηθούν οι Πρωτοψάλτες και Λαμπαδάριοι της Μεγάλης Εκκλησίας, ο φίλος Μητροπολίτης Πέργης κ. Ευάγγελος ρωτούσε: «Τί σημαίνει τρισαγίζω έναν ψάλτη, ικετεύω το Θεό για έναν ικέτη»; Και έδινε την εξής απάντηση: «Σημαίνει τον καθιστώ θεωρητό και πάλι. Και πάλι ακουστό,...έμφωνο εκφραστή της συντριβής μου. Και τον ξαναβλέπω να δηλώνει στο όνομα του λαού και σε ρυθμική εκφαντορία, άλλοτε πως εικονίζει τα Χερουβείμ, κι’άλλοτε ότι προσάγει τον Τρισάγιο ύμνο»[1] .

Ένα τέτοιο «Τρισάγιο», λοιπόν, μπορεί να θεωρηθεί και η σημερινή εκδήλωση εις τιμήν και μνήμην των προαναφερθέντων τριών κορυφαίων Πρωτοψαλτών της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας. Των χαρισματικών αυτών υμνητών του εν Τριάδι Θεού και πιστών συνεχιστών της Ορθοδόξου ψαλτικής παραδόσεως, έτσι όπως είχε αναπτυχθεί αυτή διά μέσου των αιώνων στην Κωνσταντινούπολη, Βασιλίδα των πόλεων και κέντρο αναφοράς της Πανορθοδοξίας.

* * *
Ο θρυλικός Ιάκωβος Ναυπλιώτης γεννήθηκε στη Νάξο το 1864 και εκοιμήθη εν Κυρίω τον Δεκέμβριο του 1944 στο Ψυχικό Αθηνών, «εν γήρει πίονι», στην σεβαστή, για την εποχή εκείνη, ηλικία των ογδόντα ετών. Εκείνο, όμως, που έχει ενδιαφέρον δεν είναι τόσο η προχωρημένη ηλικία κατά την οποία εξεμέτρησε το ζην, όσο η μακροβιότητά του μέσα στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι. Προσελήφθη το 1878, επί πρώτης Πατριαρχείας Ιωακείμ του Γ΄, και σε ηλικία μόλις 14 ετών, ως α’ Κανονάρχης παρά τους πόδας του περίφημου Πρωτοψάλτου και Τυπικάρη Γεωργίου Βιολάκη. Αφού δε πέρασε, το ένα μετά το άλλο, από όλα τα στάδια της ιεραρχίας των Πατριαρχικών Χορών, (τουτέστι από τις θέσεις του β΄ Δομεστίχου, του α΄ Δομεστίχου, του Άρχοντος Λαμπαδαρίου), το 1911 χειροθετήθηκε κατά την δεύτερη Πατριαρχεία Ιωακείμ του Γ΄, σε Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, παραμένοντας στην αξιοζήλευτη αυτή θέση επί 28 συναπτά έτη
[2]. Πέρασε δηλ. μιά ολόκληρη ζωή, 60 χρόνια, μέσα στον Πατριαρχικό Ναό, αναμέλποντας με την ηγεμονική και γλυκύτατη φωνή του, δόξα και αίνο στον Θεό.
Ο Ναυπλιώτης είχε το σπάνιο προνόμιο να βρεθεί στην αυλή του Φαναριού, σε μιά εποχή κατά την οποία τους χορούς του Πατριαρχικού Ναού κοσμούσαν λαμπροί μύσται της Εκκλησιαστικής μας μουσικής. Όπως ήδη ελέχθη, από μικρό παιδί άκουε Βιολάκη. Ο οποίος Βιολάκης είχε ακούσει τον προκάτοχό του Γεώργιο Ραιδεστινό τον β΄, ένα άλλο λαμπρό μελοποιό και Πρωτοψάλτη της Μεγάλης Εκκλησίας, και αυτός με την σειρά του τον περίφημο δάσκαλό του Κωνσταντίνο Πρωτοψάλτη, που ήταν μαθητής Γεωργίου του Κρητός και του Μανουήλ Πρωτοψάλτου. Επρόκειτο για μιά σπάνια σε ποιότητα αλληλοδιαδοχή κορυφαίων ψαλτών και μελοποιών. Αλλά και ως δεύτερος Δομέστιχος, ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης είχε την τύχη να μαθητεύσει δίπλα στον άγνωστο για πολλούς αλλά εξαίρετο Λαμπαδάριο των χρόνων εκείνων Νικόλαο Στογιάννη και να μυηθεί από αυτόν στα μυστικά της ψαλτικής παράδοσης του Πατριαρχικού Ναού. Καθώς μαρτυρούσε ο αείμνηστος Άγγελος Βουδούρης, καθηγητής θρησκευτικών σε γυμνάσια της Πόλης, και για κάποιο διάστημα Δομέστιχος του Ναυπλιώτη (1924-1928), ο Λαμπαδάριος Νικόλαος, που αγνοούσε το νέο γραφικό σύστημα των Γρηγορίου, Χρυσάνθου και Χουρμουζίου, έψαλλε πάντοτε από μουσικά χειρόγραφα με την παλαιά γραφή. Τοιουτοτρόπως εμύησε και τον επί εξαετία Δομέστιχό του Ναυπλιώτη στην παλαιά αυτή γραφή, και τον βοήθησε να μορφωθεί «εις το κατά το ύφος του Πατριαρχικού Ναού ψάλλειν τα εκκλησιαστικά μέλη», Έτσι, λέγει ο Βουδούρης, ο Ναυπλιώτης, «διέσωσε την μουσικήν πράξιν των αρχαιοτέρων πρωτοψαλτών και αυτός την σήμερον, (το 1937), είναι ο συνεχιστής της πατριαρχικής παραδόσεως»
[3].

Σχολιάζοντας την μοναδική προσφορά του Ναυπλιώτη στην εκκλησιαστική μουσική τέχνη, ο καθηγητής της Πατριαρχικής Μουσικής Σχολής Θεοδόσιος Γεωργιάδης, σε ιστορικο-τεχνικό περί μουσικής πόνημα που είχε εκδώσει το 1936, υπογράμμιζε ότι «ο νυν πρωτοψάλτης της Μεγάλης Εκκλησίας, ο αμίμητος εκτελεστής της ιεράς ημών Ψαλμωδίας, είναι ο μόνος περισώσας το ανέκαθεν ιεροπρεπές ύφος εν τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, ψάλλων εν αυτή εμμελέστατα διά της γλυκυτάτης και ηγεμονικωτάτης φωνής του, ην σχεδόν ουδείς των προκατόχων αυτού είχε. Διό και, προσέθετε, δικαίως επωνομάσθη ”Μέγας Πρωτοψάλτης”, ούτινος το κενόν θα τύχη δυστυχώς μιά των ημερών δυσαναπλήρωτον»
[4].

* * *
Ωστόσο, το δυσαναπλήρωτο αυτό κενό ήλθε να πληρώσει με σπάνια επιτυχία ο Κωνσταντίνος Πρίγγος, και τούτο χάρις στην διορατικότητα του Ναυπλιώτη, όπως θα δούμε κατωτέρω.
Ο Πρίγγος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1892. Τα πρώτα μουσικά γράμματα τα διδάχθηκε σε νεαρά ηλικία από τον Ευστράτιο Παπαδόπουλο τον Βυζάντιο, μαθητή του Γεωργίου Ραιδεστινού, και στην συνέχεια φοίτησε στην Πατριαρχική Μουσική Σχολή, με «δάσκαλο» τον Ιάκωβο Ναυπλιώτη, δίπλα στον οποίο τελειοποιήθηκε τόσο στην θεωρία, όσο και στην ορθογραφία της εκκλησιαστικής μας μουσικής
[5].
Από το 1908-1938 ήταν, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Ναυπλιώτη, ένα είδος «περιπλανώμενου εκκλησιαστικού τροβαδούρου»! Τον συναντούμε αρχικά στην Πόλη, όπου μέχρι το 1925 διετέλεσε Δομέστιχος ή Ψάλτης σε πολλούς Ναούς της Βασιλεύουσας, και σ’αυτόν ακόμη τον Πατριαρχικό Ναό ως β΄Δομέστιχος, (1911-1913) την εποχή κατά την οποία Πρωτοψάλτης ήταν ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης και Λαμπαδάριος ο Κωνσταντίνος Κλάββας. Στην συνέχεια, τον βλέπουμε να ασκεί την ψαλτική τέχνη στον ελλαδικό χώρο επί μιά οκταετία. Πρώτα στην Τήνο και την Καβάλα, ακολούθως δε, και επί πέντε έτη, στην Θεσσαλονίκη, συγκεκριμένα, στους Ιερούς Ναούς της Παναγίας Αχειροποιήτου και της Υπαπαντής, όπου αφήκε εποχή. Παρενθετικά μπορεί να λεχθεί ότι έτσι μπορεί να εξηγηθεί η μέχρι σήμερα προσήλωση μεγάλης μερίδας των Θεσσαλονικέων ψαλτών στο Κωνσταντινουπολίτικο ύφος του ψάλλειν.

Ο Πρίγγος επανήλθε στην Πόλη το 1933, και αφού διετέλεσε, για σύντομα χρονικά διαστήματα, Πρωτοψάλτης τριών περιώνυμων Ναών της Ρωμιοσύνης, τουτέστι της Αγίας Τριάδος Σταυροδρομίου, του Αγίου Ιωάννου των Χίων στο Γαλατά και του Αγίου Δημητρίου Ταταούλων, προσελήφθη ως Λαμπαδάριος του Πατριαρχικού Ναού τον Φεβρουάριο του 1938. Καθώς προελέχθη, στον διορισμό του αυτό συνετέλεσε μεγάλως ο Ναυπλιώτης, ο οποίος γνώριζε τον Πρίγγο εκ του σύνεγγυς, ήδη από την εποχή της θητείας του ως β΄ Δομεστίχου στο Πατριαρχείο, αλλά και από την φοίτησή του στην εν Φαναρίω Πατριαρχική Μουσική Σχολή. Και τον ήθελε απέναντι του στο στασίδι του Λαμπαδαρίου ο Ναυπλιώτης, όντας πεπεισμένος ότι «διά να διαφυλαχθή το πατριαρχικόν ύφος, ο μόνος κατάλληλος (ήταν) είναι ο Πρίγγος»
[6].

Απέναντι στον κολοσσό Ναυπλιώτη, ο Λαμπαδάριος Κωνσταντίνος Πρίγγος παρέμεινε μόλις περί το ένα έτος, μέχρι τον Μάρτιο του 1939, για να διαδεχθεί τον πρεσβύτερο στην ηλικία και την ψαλτική ιεραρχία συνάδελφο και «δάσκαλό» του, όταν αυτός λόγω γήρατος υπέβαλε στον Πατριάρχη Βενιαμίν την παραίτησή του. «Άξιος διάδοχος πανάξιου προκατόχου»
[7], ο Πρωτοψάλτης πλέον Πρίγγος, λάμπρυνε τον Δεξιό Πατριαρχικό Χορό επί μιά ολόκληρη εικοσαετία (1939-1959).

Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Πρίγγο προσωπικά περί τα μέσα του 1944, όταν σε ηλικία 10 ετών, δρασκέλιζα το κατώφλι του Πατριαρχικού Ναού για να ενταχθώ στην χορεία των κανοναρχών του, όπου έμεινα για ένα μικρό διάστημα, προτού περάσω, κατόπιν «άνωθεν εντολής», στον αριστερό χορό, «παρά τους πόδας» του Λαμπαδαρίου Στανίτσα, ο οποίος τότε στερούνταν ικανού αριθμού κανοναρχών. Και οφείλω να ομολογήσω ότι την εποχή εκείνη της ακμής των Πατριαρχικών χορών, ήταν αναπανάληπτη εμπειρία και σπάνιο προνόμιο το να σιγοψάλλεις με Στανίτσα και να ακούς Πρίγγο.
Ο Κωνσταντίνος Πρίγγος ήταν μιά εξαιρετικά συμπαθής και επιβλητική φυσιογνωμία, προσιτός πάντοτε και εύχαρις στην συναναστροφή, χωρίς κανένα ίχνος έπαρσης, που ως γνωστόν είναι γνώρισμα πολλών καλών, αλλά και μέτριων, ψαλτών! Βασική του ανησυχία και προσπάθεια ήταν η διαφύλαξη, με κάθε τρόπο, του Πατριαρχικού ψαλτικού ήθους και ύφους, έτσι όπως το είχε διδαχθεί από τον Ναυπλιώτη, και αυτός από τους προκατόχους του.

Ο Πρίγγος ουδέποτε διεκδίκησε πατρότητα για τις συνθέσεις του, κυρίως όσον αφορά στις τρεις κλασσικές και ευρύτατα διαδεδομένες μουσικές συλλογές του, δηλ. την Μεγάλη Εβδομάδα, το Δοξαστάριο και το Αναστασιματάριο. Και τούτο διότι δεν θεωρούσε εαυτόν «συνθέτη», αλλά απλώς «καταγραφέα» αυτών που είχε ακούσει και μάθει. Αυτών που ψάλλονταν με λιτότητα και κατάνυξη μέσα στον Πατριαρχικό Ναό, αδιάκοπα και επί αιώνες.
Είναι ενδιαφέρον να παρατηρηθεί ότι στά προαναφερθέντα μουσικά βιβλία του Πρίγγου, σπάνια συναντά κανείς τρίγοργα ή τετράγοργα. Όλες οι συνθέσεις του έχουν μια απλούστατη γραφή. Είναι απέριττες και κυρίως ευανάγνωστες. Γι’αυτό ίσως είχε επιφυλάξεις για την τύποις έκδοση των έντεχνων, μελωδικών, αλλά πολλές φορές εξεζητημένων «Λειτουργικών» του σε όλους τους ήχους, διότι, καθώς έλεγε, αυτά δεν εκφράζουν το απλό Πατριαρχικό ύφος, αλλά είναι προς χρήσιν στα πανηγύρια των ενοριών! Είναι δε αλήθεια ότι την εποχή εκείνη στον Πατριαρχικό Ναό ο Πρίγγος συνήθως έψαλλε τα μεγαλειώδη στην απλότητά τους Λειτουργικά εις ύφος «κλιτόν»˙ σπάνια, εκείνα του Γερασίμου Κανελίδη˙ σε επισημότερες δε μέρες, τα λεγόμενα «Πατριαρχικά» σε ήχο πλ. α΄, που αποδίδονται μεν στον Ιάκωβο Ναυπλιώτη, αλλά βασικά είναι ποίημα του Μάρκου Βασιλείου. Να σημειωθεί πως στο Πατριαρχείο, τόσο τις Κυριακές, όσο και κατά τις διάφορες εορτές του ενιαυτού, ανέκαθεν δινόταν βαρύτητα στον Όρθρο, με τα αργά Ευλογητάρια, τους ρυθμικούς Αναβαθμούς και Κανόνες, τις αργές Καταβασίες, τους Αίνους, τα Εωθινά και τα έντεχνα Δοξαστικά. Εξ ου και η συρροή των πιστών στον Ναό, από όρθρου βαθέως! Η Θεία Λειτουργία, εκτός των Χερουβικών και των Κοινωνικών, που όντως ήταν έντεχνα και μεγαλειώδη, είχε μιά κατανυκτική λιτότητα.Ο Πρίγγος έπειτα από μιά πολυετή παρουσία και προσφορά στην Εκκλησία και στην πατρώα εκκλησιαστική μουσική, παραιτήθηκε για λόγους υγείας το 1959 από την Πρωτοψαλτεία και εξεμέτρησε το ζην στην Αθήνα το 1964, σε ηλικία 72 ετών, αφήνοντας αγαθές αναμνήσεις, πάμπολλους μαθητές και θιασώτες, (στην Θεσσαλονίκη κυρίως), και μιά πολύτιμη μουσική κληρονομία στην νεώτερη ψαλτική γενεά.

* * *
Τον Πρίγγο διαδέχθηκε ο επί μιά εικοσαετία, (από τον Μάρτιο του 1939), Λαμπαδάριός του Θρασύβουλος Στανίτσας, ο «ρυθμικός, ακριβής και ηδύμολπος...μελοποιός και μελωδός»
[8] .

Ὁ Στανίτσας γεννήθηκε το 1910 στα Ψωμαθειά
[9], την ανθούσα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 συνοικία της Κωνσταντινούπολης, με τους πέντε ενοριακούς Ναούς, και τα σωζόμενα μέχρι σήμερα ερείπια της περιώνυμης Ιεράς Μονής του Στουδίου. Μαθήτευσε δίπλα στους Δημήτριο Θεραπειανό, Δημήτριο Βουτσινά, Γιάγγο Βασιλειάδη, Μιχαήλ Χατζηαθανασίου και Ιωάννη Παλάση. Και αφού έψαλε αρχικά σε Ναούς της γενέτειράς του, στον Άγιο Μηνά, την Θεία Ανάληψη και τον Άγιο Κωνσταντίνο, (όπου σημειωτέον είχε διαπρέψει περί τα τέλη του ιζ΄ και τις αρχές του ιη΄ αιώνα ο πολύς Πέτρος Μπερεκέτης, ο επιλεγόμενος Γλυκύς), κατέληξε στον Άγιο Νικόλαο της πολυάριθμης Κοινότητος του Γαλατά, ως αριστερός ψάλτης, έχοντας απέναντί του τον δάσκαλό του Παλάση.
Από αυτήν ακριβώς την θέση, ο 29χρονος, αλλά ήδη σε όλη την Πόλη φημισμένος για την καλλιφωνία του, Στανίτσας, καλείται να διαδεχθεί στην Λαμπαδαρεία τον Πρίγγο, που αναδεικνυόταν σε Άρχοντα Πρωτοψάλτη, εις διαδοχήν του Ναυπλιώτη. Δύσκολο εγχείρημα καθώς ομολογούσε κι ο ίδιος. Διότι ψάλλοντας μέχρι τότε αντίκρυ στον καινοτόμο Παλάση
[10], και χωρίς καμμιά θητεία στον Πατριαρχικό Ναό, ούτε καν ως κανονάρχης, στην αρχή συνάντησε δυσκολίες να τιθασεύσει τους αυθορμητισμούς του και να προσαρμοσθεί στην λιτή Φαναριωτική ψαλτική παράδοση. Ωστόσο, ακούοντας Πρίγγο, βοηθούμενος δε από τον Πρώτο Δομέστιχο Αναστάσιο Μιχαηλίδη[11], ο Στανίτσας γρήγορα προσαρμόσθηκε στο πατριαρχικό ύφος, κομίζοντας όμως «την γνωστή ιδιόμολπη τεχνοστρέφειά του»[12].

Όπως παρατηρεί ο φιλόλογος και μουσικός ερευνητής Μανόλης Χατζηγιακουμής, που επί μιά δεκαπενταετία είχε συνεργασθεί με τον Στανίτσα στα πλαίσια του προγράμματος καταγραφής σε ψηφιακούς δίσκους (CD) αρχαίων και νεώτερων εκκλησιαστικών μελών, όπως και καλοφωνικών ειρμών, από το «Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων», ο Θρασύβουλος Στανίτσας ήταν, χωρίς αμφιβολία, ο τελευταίος μιάς μεγάλης και μακροχρόνιας παράδοσης σπουδαίων Πρωτοψαλτών του Πατριαρχικού Ναού. Ήταν «ψάλτης με πλούσιο και βαθύ αίσθημα, λαμπρή άρθρωση, δωρικό και πειθαρχημένο ύφος, εξαίρετη τεχνική και, πάνω απ’όλα, γνώστης μεγάλος του παραδοσιακού τρόπου ψαλμωδίας, έντεχνος ωστόσο και απόλυτα προσωπικός. Η ανάμνηση του τρόπου που έψαλλε παραμένει ακόμη πολύ ζωηρή σε όλους τους παλαιούς και νεώτερους ψάλτες»
[13]. Και επιτρέψατέ μου να δηλώσω πως η ανάμνησή του παραμένει πάντα ζωντανή και στην μνήμη μου έπειτα από έξι δεκαετίες, μιά και είχα το προνόμιο να μαθητεύσω κοντά του επί μια τετραετία, (προτού μεταβώ στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης), και να μάθω από εκείνον το αλφαβητάρι της εκκλησιαστικής μας μουσικής.
Πράγματι ο Στανίτσας, προικισμένος από τον Θεό με ένα σπάνιο φωνητικό τάλαντο και κάτοχος όσον ολίγοι των ιδιαιτεροτήτων της βυζαντινής μουσικής, ήταν, κατά κοινή ομολογία, ένας ασυναγώνιστος ψάλτης, διακρινόμενος για την ακριβέστατη εκτέλεση των διαστημάτων της μουσικής κλίμακος και την απαράμιλλη ερμηνεία των χαρακτήρων ποιότητος, όπως εξ άλλου μαρτυρεί και το ηχητικό υλικό που βρίσκεται σήμερα στην διάθεσή μας. Αξέχαστες και κλασσικές στο είδος τους θα παραμείνουν οι εκτελέσεις του, αρχικά ως Λαμπαδαρίου και στη συνέχεια ως Πρωτοψάλτου, των αργών «Αινείτε...» του Ιακώβου Πρωτοψάλτου, των Κοινωνικών, του «Άνωθεν οι Προφήται...» του Κουκουζέλη, (όταν την εποχή εκείνη ο Πατριάρχης ενδυόταν τα αρχιερατικά του άμφια στον Σολέα την Κυριακή της Ορθοδοξίας), του τροπαρίου της Κασσιανής, της φήμης «Τον Δεσπότην και Αρχιερέα ημών...», των Χερουβικών του Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου, αλλά και δικών του αυτοσχέδιων Χερουβικών και Κοινωνικών, του ελαφρά διασκευασμένου από τον ίδιο «Αγαπήσω Σε Κύριε...» του Ιακώβου Πρωτοψάλτου και πολλών άλλων μνημειωδών μαθημάτων. Όπως αλησμόνητος και παροιμιώδης θα παραμείνει ο έντεχνος και ιδιοπρόσωπος τρόπος με τον οποίο ερμήνευε τους καλοφωνικούς ειρμούς κατά την διανομή από τον Πατριάρχη του αντιδώρου ή του ευλογημένου άρτου σε πανηγυρικούς Εσπερινούς. Και έψαλλε ο Στανίτσας ωδάς τω Κυρίω, πιστεύοντας ότι η μουσική της Εκκλησίας μας είναι το στοιχείο εκείνο που συντελεί στην επικοινωνία του ανθρώπου πρός τον Θεό και στην ολοκλήρωση της συμμετοχής του στο μυστήριο της Θείας Λατρείας. «Το ύψιστον, το οποίον προσπαθεί να επιτύχη η μελωδική μουσική της Εκκλησίας μας, έλεγε, δεν είναι η ευχαρίστησις, η τέρψις του ακροατού, ή του πιστού. Είναι η μετάθεσις του εαυτού του εις το εξαϋλωμένον αντικείμενον της λατρείας του. Η μετακίνησις και η συμμετοχή από τα γήϊνα εις τα επουράνια»
[14].
Ὁ Στανίτσας δεν πρόλαβε να χαρεί την Πρωτοψαλτεία του. Τέσσερα χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του στον Δεξιό Πατριαρχικό χορό, απελάθηκε το 1964 από τις Τουρκικές Αρχές μαζί με περίπου τριάντα χιλιάδες Έλληνες υπηκόους, σε μιά περίοδο σοβαρής κρίσεως των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων, εξ αφορμής του Κυπριακού. Έτσι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η φιλακόλουθη και φιλόμουση Πολίτικη Ρωμιοσύνη έχασαν τον πολλά ακόμη υποσχόμενο Πρωτοψάλτη τους.

Τον κέρδισε όμως η Αθήνα. Καθώς δε παρατηρεί ο καθηγητής Γρηγόριος Στάθης, η έλευση του Στανίτσα στην Ελλάδα «ήταν μιά ιδιαίτερη ευεργεσία, διότι με την απαράμιλλη γλυκύτητα της φωνής του, την τεχνική δεξιοτεχνία του, την καταπληκτική ακρίβεια και απόδοση των διαστημάτων και των λεπτών ηχοχρωμάτων,...έφερε ένα άλλο αέρα, που φύσηξε και αναζωογόνησε τα ψαλτικά πράγματα στην πολύμορφη από άποψη εκκλησιαστικής μουσικής Αττική»
[15].
Και εδώ γεννάται το εύλογο ερώτημα: Ήταν ο Στανίτσας του Αγίου Δημητρίου Αμπελοκήπων όμοιος με εκείνον που είχε αφήσει εποχή για ένα τέταρτο αιώνος στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό του Φαναρίου; Η απάντηση, χωρίς δισταγμό, είναι: όχι ακριβώς! Διότι όσο κι αν εκόμιζε μαζί του την Πατριαρχική παράδοση ως προς το Τυπικό και τον τρόπο του ψάλλειν, ήταν αναμενόμενο κατά κάποιο τρόπο να προσαρμοσθεί στην Ελλαδική πραγματικότητα. Καθώς δε έλεγε κάποτε ο θαυμαστής και στενός του φίλος, Μητροπολίτης Πέργης Ευάγγελος, ο Στανίτσας μεταβαίνοντας στην Ελληνική Πρωτεύουσα «έπρεπε να αλλοιωθεί. Και νομίζω αλλοιώθηκε»
[16]. Ωστόσο, στο Κλεινόν Άστυ ο μεγάλος αυτός υμνωδός, δημιούργησε σχολή και αφήκε την σφραγίδα της απαράμιλλής του τέχνης, που είναι εμφανέστατη στο πλούσιο μουσικοσυνθεντικό του έργο, αρχής γενομένης από το, μοναδικό στο είδος του, «Τριώδιο». Εξεμέτρησε το ζην το 1987, έπειτα από πολύχρονη οδυνηρή ασθένεια, αφού όμως πρόλαβε να εγγράψει, λίγο πρίν την τελευτή του, και σε συνεργασία με το «Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων», περί τους 45 καλοφωνικούς ειρμούς και πολλά κρατήματα σπουδαίων συνθετών, όπως των Αρσενίου του μικρού, Μπαλασίου ιερέως, Πέτρου Μπερεκέτη, Ιωάννου Πρωτοψάλτου, Γερμανού Νέων Πατρών, Παναγιώτου Χαλάτζογλου και Δανιήλ Πρωτοψάλτου. Παρά την κάμψη της φωνής του Στανίτσα, λόγω προχωρημένης ηλικίας, οι ερμηνείες των ειρμών και των κρατημάτων αυτών, προβάλλουν την απαράμιλλη τέχνη του διδασκάλου, αποτελούν δε «μοναδικό ιστορικό τεκμήριο και σπουδαίο, ταυτόχρονα, καλλιτεχνικό μάθημα και πολύτιμη παρακαταθήκη για την ιστορία της νεώτερης Εκκλησιαστικής Μουσικής»[17].
* * *
Καθώς διαπιστώσατε, κατά την ομιλία αυτή, έγινε συχνά λόγος περί «πατριαρχικής ψαλτικής παραδόσεως», όπως και περί «Πατριαρχικού ύφους» και «ήθους» του ψάλλειν. Διά τούτο είναι ίσως ενδεδειγμένο να γίνη μιά σύντομη αναφορά, δίκην κατακλείδος, στο πολυθρύλητο και συχνά παρερμηνευμένο αυτό «πατριαρχικό ύφος».

Το ύφος αυτό είναι ένας απλός και απέρριτος τρόπος του ψάλλειν, στην εδραίωση του οποίου συνέβαλε μεγάλως ο πολύς Πέτρος ο Πελοποννήσιος. Μπορεί δε να λεχθεί ότι ο τρόπος αυτός του ψάλλειν δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια συνεπής υπακοή στο γράμμα και το πνεύμα του 75ο Κανόνος της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου, που ορίζει ότι οι ψάλλοντες στον Ναό δεν πρέπει να εκστομίζουν άτακτες κραυγές κατά απρεπή και ανάρμοστο στην Εκκλησία τρόπο, αλλά να αναμέλπουν ύμνους και ωδές μετά προσοχής και κατανύξεως («Τους επί τω ψάλλειν εν ταις εκκλησίαις παραγινομένους, βουλόμεθα μήτε βοαίς ατάκτοις κεχρήσθαι, και την φύσιν πρός κραυγήν εκβιάζεσθαι, μήτε τι επιλέγειν των μή τη εκκλησία αρμοδίων τε και οικείων˙ αλλά μετά πολλής προσοχής και κατανύξεως, τας ψαλμωδίας προσάγειν τω των κρυπτών εφόρω Θεώ»)
[18]. Και το πατριαρχικό αυτό ύφος διακρίνεται για τον σωστό τονισμό των λέξεων, την σεμνότητα, λιτότητα και σοβαρότητά του, και πάνω απ’ όλα, για την εκκλησιαστική ιεροπρέπειά του.

Αυτό ακριβώς το ύφος παρέλαβαν από τους κορυφαίους προκατόχους των οι τρεις τιμώμενοι σήμερα αείμνηστοι Πρωτοψάλτες, και αυτό το ψαλτικό ήθος μετέδωσαν στους διαδόχους των, διά να αινούν «το όνομα του Θεού μετ΄ωδής» και να μεγαλύνουν «αυτόν εν αινέσει»
[19].
Να είναι η μνήμη αυτών αιωνία!

Παραπομπές:
[1] Ευαγγέλου Γαλάνη, Μητροπολίτου Πέργης, «Εκ Φαναρίου... Β΄», εκδ. Ακρίτας, 1997, σελ. 232[2] Βλ. βιογραφικά στοιχεία παρατιθέμενα από τον π. Σεραφείμ Φαράσογλου, στο Οι Ψάλτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έκδοσις του «Συνδέσμου των εν Αθήναις Μεγαλοσχολιτών», Αθήνα 1996, σελ. 18 εξ. Βλ. και του ιδίου, Δύο Πρωτοψάλτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Αθήνα, 1994, (Ανάτυπο από το περιοδικό Εκκλησία).[3] Αγγέλου Βουδούρη, Μουσικοί χοροί της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, εν Ορθοδοξία, 9 (1937) σελ.255[4] Θεοδοσίου Β. Γεωργιάδου, Η Νέα Μούσα-Συνοπτική Ιστορική και Τεχνική Μουσική Μελέτη, εν Σταμπούλ, 1936, σελ.68[5] Βλ. βιογραφικά στοιχεία, παρατιθέμενα από τον Σταμάτη Παπαμανωλάκη στο: «Οι Ψάλτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου», σελ. 53-75[6] όπ. π. σελ. 56[7] Ευαγγέλου Γαλάνη, μν. έργ. Σελ.244[8] Ευαγγέλου Γαλάνη, μν. έργ. Σελ.244[9] Βλ. βιογραφικά στοιχεία στο: Μανόλη Χατζηγιακουμή, Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής, 1, Απάνθισμα παλαιών Μελών. Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων, Αθήνα, 1999, σελ.19 εξ., και στο: «Οι Ψάλτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου», σελ. 77 εξ.[10] «Ούτος, μη δυνάμενος ή μη θελήσας να ακολουθήση την πιστήν μουσικήν παράδοσιν του διδασκάλου του (Νηλέως Καμαράδου), εξέκλινεν εκ της πιστής εκτελέσεως των ιερών ημών ασμάτων, και ακολουθεί εν κράμα μουσικής, απάδον ουσιωδώς τη ιερά ημών Εκκλησία». Βλ. Θεοδοσίου Γεωργιάδου, μν. έργ. Σελ.77[11] Καθήκον των Δομεστίχων ήταν μεταξύ άλλων και η μύηση των «έξωθεν» καλουμένων ψαλτών στο πατριαρχικό ύφος.[12] Ευαγγέλου Γαλάνη, μν. έργ., σελ. 245[13] Μ. Χατζηγιακουμή, μν. έργ., σελ.19-20[14] Θρασυβούλου Στανίτσα, Λόγος και Μελωδία, στο Επετηρίς του Συλλόγου Φίλων της Βυζαντινής Μουσικής, Αθήναι 1970, σελ. 62[15] Βλ. Οι Ψάλτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σελ. 93[16] Ευαγγέλου Γαλάνη, μν. έργ., σελ. 245[17]Μανόλη Χατζηγιακουμή, Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής, Σώμα Δεύτερο.Τόμος Πρώτος Καλοφωνικοί Ειρμοί (17ος -18ος -19ος αι.), Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων, Αθήνα 2007, σελίδες 14 και 27[18] Ράλλη-Ποτλή, Σύνταγμα των Θείων και Ιερών Κανόνων, τόμος δεύτερος, Αθήνησιν, 1852, σελ 478[19] Ψαλμός ΞΗ΄ (68)


Tην ομιλία αυτή έκανε ο π. Γεώργιος Τσέτσης στην Κύπρο πριν λίγο καιρό. Ευχαριστώ θερμά τον δημοσιογράφο Αριστείδη Βικέτο που την έστειλε στην Ιδιωτική Οδό.

Οι φωτογραφίες του π. Γεωργίου Τσέτση και του Θρασύβουλου Στανίτσα είναι από την σειρά "Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής" του Μανόλη Χατζηγιακουμή.

Οι δύο φωτογραφίες του Ιάκωβου Ναυπλιώτη (προσωπογραφία και κάθοδος πατριαρχικής πομπής από τον Πατριαρχικό Οίκο στον Πατριαρχικό Ναό κατά την ακολουθία της Β' Αναστάσεως, 1930) είναι από την πρόσφατη εξαιρετική έκδοση για τον Ναυπλιώτη που πραγματοποιήθηκε στην Πόλη (δισκογραφική εταιρεία KALAN) και την οποία θα παρουσιάσουμε προσεχώς.

Related Posts with Thumbnails