Κυριακή 8 Ιουνίου 2008

ΕΙΣ ΦΟΒΟΝ ΣΕΙΣΜΟΥ

Πριν τριάντα χρόνια, μετά τον φοβερό σεισμό που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη, ο μακαρίτης σήμερα καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, ο σπουδαιότερος λειτουργιολόγος του καιρού μας, συνέταξε ένα από τα περίφημα «Κείμενα Λειτουργικής» του.
Στο ιδιαίτερο τεύχος με τον τίτλο «Ακολουθία εις φόβον σεισμού», όπως ο ίδιος σημειώνει, «συνεκεντρώθη παν ό,τι η λειτουργική παράδοσις της Εκκλησίας απεθησαύρισεν εις τα λειτουργικά της βιβλία, χειρόγραφα και έντυπα, σχέσιν έχον προς την φοβεράν του σεισμού απειλήν».
Οι ύμνοι και οι ευχές που περιλαμβάνονται στο τεύχος αυτό, στην πλειοψηφία τους αναφέρονται σε πραγματικά περιστατικά, κάποια εκ των οποίων αναγράφονται και στο εορτολόγιο και τα διαβάζουμε στο συναξάριο της ημέρας μέχρι σήμερα. Το πιο γνωστό τέτοιο παράδειγμα είναι η «μνήμη του μεγάλου και φρικώδους σεισμού» που έγινε το 740 στην Κωνσταντινούπολη επί Λέοντος Ισαύρου. Ένα γεγονός που θυμάται η Εκκλησία κάθε χρόνο στις 26 Οκτωβρίου, μαζί με τη μνήμη του Αγίου Δημητρίου.

Στο Τυπικό της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως του Ι’ αιώνος αναφέρεται η μνήμη οκτώ σεισμών. Έτσι, η σχετική υμνογραφική παραγωγή δεν είναι καθόλου αμελητέα, αφού σπουδαίοι υμνογράφοι συνθέτουν ύμνους και ευχές δια των οποίων οι πιστοί ζητούν το έλεος του Θεού και σπεύδουν προς μετάνοιαν. Ακόμα και ο πρίγκιπας των βυζαντινών υμνογράφων Ρωμανός ο Μελωδός συνέθεσε «κοντάκιον κατανυκτικόν, ψαλλόμενον εις έκαστον σεισμόν και εμπρησμόν», με ακροστιχίδα «Του ταπεινού Ρωμανού ψαλμός».
«Κανών εις φόβον σεισμού»,
τροπάρια και σχετικές ευχές υπάρχουν και στο εν χρήσει Μέγα Ευχολόγιο.
Ακολουθίες για σεισμούς όμως έχουμε και στις μέρες μας, όταν εσείσθη η γη και οι άνθρωποι εκλονίσθησαν ποικιλοτρόπως. Αν ανοίξει κανείς το Ζακύνθου Εορτοδρόμιον που εξέδωσε πριν δέκα χρόνια (1998) η Ι. Μητρόπολις Ζακύνθου θα δει: «Ακολουθία Ικετήριος και Ευχαριστήριος εις ανάμνησιν των εν έτει 1953 γενομένων σεισμών εις τας Ιονίου Νήσους Κεφαλληνίαν, Ζάκυνθον και Ιθάκην. Ψαλλομένη τη 11η του μηνός Αυγούστου. Ποίημα Γερασίμου Μικραγιαννανίτου Μοναχού». Επίσης ο λόγιος και ποιητής π. Παναγιώτης Καποδίστριας έχει γράψει μια «ακολουθία επί τη αναμνήσει της σεισμοπυρκαϊάς του 1953» (δημοσιεύεται στο ίδιο τόμο), που ψάλλεται κατά την β’ Κυριακή του Αυγούστου και είναι στην ουσία μια σύντομη δέηση με ικετήριο ευχή.
Ο αείμνηστος Υμνογράφος της Μ.τ.Χ.Ε. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης έγραψε μια ακόμα ακολουθία εις ανάμνησιν του σεισμού της Θήρας (9 Ιουλίου 1956) που δημοσιεύθηκε στα «Υμνολογικά και συναξαριστικά των Κυκλάδων» (Αθήναι 1962).
Πολύ σύντομα έγραψα τα παραπάνω, αγαπητοί φίλοι, με αφορμή τον ισχυρό σεισμό που σημειώθηκε σήμερα το μεσημέρι στην περιοχή μας και έγινε αισθητός σχεδόν μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Ας αναβοήσουμε μετά του Ρωμανού προς τον επιβλέποντα επί την γην: «Σώτερ, ο άναρχος Υιός Πατρός προαιωνίου, πάσαν σώσον την πόλιν, σώσον τας εκκλησίας, σώσον και τους βασιλείς, λύτρωσαι το άστυ από πάσης ταραχής σεισμού. Πάσαν την πολιτείαν περίσωσον και εμοί τω αθλίω την άφεσιν δος των πταισμάτων».

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

ΑΜΗΝ! ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ! Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΕΠΙ ΤΗΝ ΓΗΝ ΚΑΙ ΠΟΙΩΝ ΑΥΤΗΝ ΤΡΕΜΕΙΝ ΕΙΘΕ ΝΑ ΡΥΣΗ ΗΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ ΑΠΑΝΤΑ ΤΗΣ ΦΟΒΕΡΑΣ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ ΑΠΕΙΛΗΣ, ΤΑΙΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ.

Tasyps είπε...

ΕΙΘΕ Ο ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ ΝΑ ΣΚΕΠΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΦΥΛΑΤΤΕΙ ΚΑΙ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΟΔΟ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΣΑΣ, ΠΟΥ ΤΟΣΟ ΤΑΛΑΙΠΩΡΗΘΗΚΑΤΕ ΣΗΜΕΡΑ. ΑΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟ ΣΤΑΥΡΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΑΣ ΣΥΝΕΧΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΖΩΗ ΜΑΣ. ΕΧΩ ΕΝΑ ΛΟΓΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΝΑ ΠΡΟΣΕΥΧΟΜΑΙ. ΖΟΥΝ ΤΑ 2 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ, ΚΑΙ ΦΟΒΗΘΗΚΑΝ ΑΡΚΕΤΑ. ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΟΛΑ ΘΑ ΠΑΝΕ ΚΑΛΑ.
Αναστασιος Υψηλαντης

panagiotisandriopoulos είπε...

Aγαπητέ κ. Υψηλάντη,

Σας ευχαριστώ για το μήνυμά σας και πιστεύω κι εγώ ότι ο Θεός δεν θα μας εγκαταλείψει.
Εύχομαι οι θυγατέρες σας να μην ξαναβρεθούν στη δίνη του φόβου του σεισμού.
Καλό καλοκαίρι! Με υγεία και δύναμη!

Ανώνυμος είπε...

οι συνειρμοί σου τελικά, που τους έχεις άπειρους και εύστοχους, είναι το δυνατό σου σημείο...

αλλότριος

Λάμπρος Καλλένος είπε...

Σας ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον αυτό κείμενο.

Πριν καιρό, είχα διαβάσει στη ΜΕΕ ("Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια", "του Πυρσού"), όπου έλεγε πως, επί Βυζαντίου και μετά από κάποιο σεισμό και θαλάσσιο κύμα, γράφτηκε μια παράκληση ή ακολουθία, ή ύμνος;, που ψαλλόταν έκτοτε σχετικά με σεισμούς και αναταραχή της θάλασσας.

Αραγε, επρόκειτο για το "Εις έκαστον σεισμόν και εμπρησμόν" του Ρωμανού του Μελωδού; Προς το παρόν, το αναζητώ -κι έφτασα μέχρι εδώ!

Η ΜΕΕ ανέφερε και μιαν λέξη βυζαντινή, που μου άρεσε πάρα πολύ, για το θαλάσσιο κύμα που ακολουθεί μετά από σεισμό. Πρόκειται δηλαδή για μια βυζαντινή λέξη γι' αυτό που σήμερα καθιερώθηκε να ονομάζουμε τσουνάμι.

Δυστυχώς, όσο και να έψαξα, δεν μπόρεσα να ξαναεντοπίσω το σχετικό λήμμα, και να ξαναβρώ τη λέξη αυτή.

Δεν είναι η λέξη κλόνος.
Και δεν είναι ο τάραχος.

Το βιβλίο του κυρίου Φουντούλη ενδέχεται να είναι πολύ διαφωτιστικό.

Μήπως έρχεται στη μνήμη σας ποιά μπορεί να είναι αυτή η λέξη;

Related Posts with Thumbnails